عیادت از بیماران از گذشته تا به امروز در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع وجود داشته است. دوستان و اطرافیان بیمار خوراکی‌هایی را به صورت غذای آماده یا حتی انواع میوه‌ها برای کمک به خانواده بیمار می‌بردند تا بتوانند با خیال آسوده‌تری به نگهداری از بیمارشان بپردازند و دیگر نگران خورد و خوراک نباشند. در فرهنگ سنتی ما، خوراکی‌ها بیشتر برای خانواده بیمار تهیه می‌شدند و نه فقط خود بیمار! متاسفانه و به مرور زمان، این باور در بین مردم جا افتاده که خوراکی‌هایی که برای عیادت یک بیمار می‌برند، مخصوص خود بیمار است.
در مورد برخی از بیماران خاص در بیمارستان‌ها، بعد از اینکه مراحل اولیه درمان سپری می‌شود، پزشکان مصرف بعضی از خوراکی‌های خاص را تجویز و توصیه می‌کنند. مثلا بیماری که «لاپاراتومی» می‌شود یا عمل جراحی خاصی روی شکمش صورت می‌گیرد، معمولا تا یکی، دو روز نمی‌تواند از طریق دهان غذا بخورد و تمام مواد غذایی به شکل وریدی به بدن او می‌رسد. بعد از طی این مرحله، غذاهای مایع و نرم به بیمار می‌دهند تا بتواند به‌تدریج غذاهای ساده و معمولی بخورد. اگر گروه درمانی تشخیص بدهند بیمار باید تا مدتی غذاهای نرم بخورد، اطرافیان می‌توانند به جای گل و شیرینی، برای او انواع آبمیوه‌ها، کمپوت‌ها، میوه‌های پوره‌شده، انواع سوپ‌ها و آش‌های خانگی نرم و صاف‌شده ببرند. البته ناگفته نماند که خوراندن انواع خوراکی‌ها به بیمار، باید حتما با نظر و مشورت پزشک باشد تا مشکل و دردسری به وجود نیاید. انتخاب نوع خوراکی برای به عیادت رفتن بیمار، به فرهنگ‌های مختلف و بیماری‌های متفاوت بستگی دارد. گاهی برخی از اطرافیان، با علم به اینکه شیرینی می‌تواند برای بیمارشان ضرر داشته باشد، باز هم آن را به دلیل خوشحالی از بهبود وضعیت بیمارشان می‌خرند و ما نمی‌توانیم بگوییم که این کار نادرست است. چون همان‌طور که گفتم، قرار نیست که خود بیمار هم از تمام خوراکی‌هایی که برایش می‌آورند، بخورد!
آبمیوه خانگی بهتر است!
یکی از بهترین خوراکی‌ها، انواع آبمیوه‌هاست. حالا اگر امکان گرفتن آب میوه به صورت تازه و در منزل برای ما وجود داشته باشد، بهتر است آبمیوه تازه خانگی که افزودنی خاصی مانند شکر یا نمک به آن اضافه شده است، برای بیمار ببریم. این آبمیوه‌های خانگی حتی از انواع آبمیوه‌های صنعتی که کنسانتره و پوره کامل میوه هستند و هیچ افزودنی یا شکری هم ندارند، بهتر هستند. یک خوراکی یا میوه تازه هرچقدر که بیشتر در معرض انواع فرآیند‌های صنعتی قرار بگیرد، مواد مغذی‌‌اش کمتر می‌شود. مثلا مقدار ویتامین C در آبمیوه‌های صنعتی، خیلی کمتر از میوه‌های تازه است و با صنعتی شدن خوراکی‌ها، تراکم کالری آنها هم نسبت به واحد وزنی‌شان افزایش می‌یابد. اگر فاصله و زمان رسیدن آبمیوه تازه و خانگی به بیمار طولانی و امکان از بین رفتن مواد مغذی آن وجود دارد، میتوانید یک آبمیوه مناسب بدون مواد افزودنی و شکر یا با حداقل این مواد که تکه‌های میوه هم درون آن وجود دارد، برای بیمار تهیه کنید.
سیب و آناناس، دوست بیماران
به‌طور کلی، تفاوت زیاد و معناداری بین انواع میوه‌هایی که قرار است برای بیماران ببریم، وجود ندارد و می‌توانیم هنگام انتخاب نوع میوه، بیشتر به عادت‌ها و ترجیح‌های خود بیمار توجه کنیم. مثلا اینکه از چه میوه‌ای بیشتر خوشش می‌آید یا چه میوه‌ای را اصلا دوست ندارد یا نسبت به آن حساسیت دارد. برخی از آبمیوه‌ها و میوه‌ها، اسیدیته بالاتری دارند و دستگاه گوارش بعضی از بیماران کمتر می‌تواند آنها را تحمل کند. مثلا دستگاه گوارش برخی از بیماران نمی‌تواند میوه‌ها و آبمیوه‌هایی مانند پرتقال را به خوبی تحمل کند و باید هنگام انتخاب نوع میوه به این موارد هم توجه داشته باشیم. بد نیست این را هم بدانید که تحمل سیب و آب سیب و آناناس و آب آناناس معمولا برای بیماران ساده‌تر است و شاید این میوه‌ها گزینه‌های بهتری باشند.
بیماران خاص، خوراکی‌های خاص
در برنامه‌غذایی بیماران قلبی و کلیوی، تنظیم برخی الکترولیت‌ها، سدیم، پتاسیم، بی‌کربنات و املاح دیگری مانند فسفر و کلسیم برای اینکه بتوانند فشارخون و تعادل بین مایعات درون و بیرون سلول را کنترل کنند، بسیار مهم است بنابراین، میزان کلسیم، سدیم، پتاسیم و بی‌کربنات خوراکی‌هایی که قرار است این بیماران مصرف کنند، باید حتما تنظیم‌شده و تحت نظر پزشک باشد. مثلا میزان سدیم شیر، بسیار بالاست و مصرف آن در برخی شرایط و برای بعضی از بیماران کلیوی اصلا مناسب نیست. یا ممکن است خوردن میوه‌هایی با میزان پتاسیم بالا در شرایط خاصی برای بیماران قلبی اصلا مناسب نباشد. اگر قرار است برای بیماران خاصی خوراکی ببریم تا مصرف کند، حتما باید این موضوع را با پزشک معالج اصلی بیمار در میان بگذاریم چون در برخی از موارد، این کار مانند دوستی خاله‌خرسه است و می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد. مصرف خوراکی‌های مختلف در بیماران دیابتی باتوجه به‌شدت و ضعف بیماری، متفاوت است؛ مثلا اگر یک بیمار دیابتی، نفروپاتی داشته باشد و بیماری دیابت او به کلیه‌هایش آسیب زننده باشد، محاسبه دریافت املاح در او بسیار مهم می‌شود و شاید بتوان گفت صیفی‌جاتی مانند خیار که سدیم و پتاسیم بالایی ندارند، می‌توانند انتخاب ساده و مناسبی برای این بیماران باشند.
دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشكی تهران
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ