مقالات كشاورزي جامع (ويژه دانشجويان كشاورزي)

[hoseindavudi]

شرح انواع تیره های گیاهی


لیست تیره های گیاهی موجود در این تاپیک به شرح زیر می باشد


آلاله Rununculaceae
اسفناج Chenopodiaceae
اسفند Zygophyllaceae
انار Punicaceae
انگور فرنگی Ribesiacea
بادام زمینی Combretaceae
بارهنگ آبی Alismataceae
برگ بو Lauraceae
برگ بیدی Commelinaceae
بگونیاسه Begoniaceae
بلوط Faguceae
بنفشه Violaceae

بید Salicaceae

پسته Anacardiaceae

پنیرک Malvaceae

پوزیدونیاسه Posidoniaceae

پیچ اناری Bignoniaceae

پیچک صحرائی Convolvulaceae

ترشک Oxalidaceae

تمیس Dioscoreaceae

توسکا Betulacea

ثعلب Orchidaceae

جعفری Umbelliferae

جگن ( بوریا ) Juncaceae

جوز Myristicaceae

چای Theaceae

چغندر chenopodiaceae

چندل Rhizophoraceae

چوج Salvadoraceae

حشره خواران Droseraceae

حنا Lythraceae

خاراشکن Saxifragaceae

خرزهره Apocynaceae

خرفه Portulacaceae

خرما Palmaceae

خرمالو Ebenaceae

خشخاش Papaveraceae


دارچین Canellaceae
رزه داسه Resedaceae
روناس Rubiaceae


زغال اخته Cornaceae
زنبق Iridaceae
زنجبیل Zingiberaceae
زیتون Oleaceae
ساپنداسه Sapindaceae
سداب Rutaceae
سنجد Elaeagnaceae
سنجد تلخ Meliaceae
سنبل الطیب Valerianaceae
شاتره Fumariaceae
شاه بلوط هندی Hippocastanaceae
شاه پسند Verbenaceae
شاهدانه Cannabinaceae
شب بو Cruciferae
عدسک آبی Lemnaceae
عرعر Simaroubaceae
عشقه Araliaceae
علف چای Hypericaceae
عناب Rhamnaceae
عودالبرق Myricaceae
کاسنی Compositae
کرگل Myrsinaceae
کندر Burseraceae
کتان Linaceae

کنجد Pedaliaceae


گز Tamaricaceae
گل سرخ Rosaceae
گل اختری Cannaceae
گل جالیز Orobanchaceae
گل حنا Balsaminaceae
گل شیپوری Araceae
گل حسرت Colchicaceae
گل صدتومانی Paeoniaceae
گل مغربی Oenotheraceae
گل میمون Scrophulariaceae
گل ساعتی Passifloraceae
گندمیان Graminaceae
لاله ( سوسنیان ) Liliaceae
لوئی (تیفاسه) Typhaceae
مارچوبه Asparagaceae
مو ( انگور ) Vitaceae
موز Musaceae
میوپوراسه Myoporaceae
نرگس Amaryllidaceae
نعناع Labiatae
نولاناسه Nolanaceae
هزارنی Butomaceae
هیدروفیلاسه Hydrophyllaceae

 

[hoseindavudi]

مشخصات گیاهان تیره آلاله

مقدمه

تیره آلاله (Rununculaceae) شامل 32 جنس و تقریبا 1200 گونه است که 250 گونه آن فقط به جنس آلاله و 170 گونه به جنس کله‌ماتیس تعلق دارند. تیره آلاله در واقع یکی از تیره‌های بزرگ نهاندانگان است و گیاهان آن بیشتر در نواحی معتدل و سرد و یا در نقاط کوهستانی نیمکره شمالی می‌رویند. تعدادی از گونه‌های این تیره در آسیا ، آسیا- اروپا ، اروپا و آمریکا انتشار دارند. همه آنها کم و بیش گونه‌های مجاور و نزدیک هم هستند و اصالت ساختار گل در گونه‌های قاره‌های ذکر شده حاکی از پیوند و خویشاوندی آنهاست. در ایران نیز تیره آلاله گونه‌های متعددی دارد. (15 جنس و بیش از 127 گونه)





اختصاصات عمومی

اختصاصات دستگاه رویشی

آلاله‌ها بطور کلی گیاهانی علفی ،‌ بندرت درختچه‌ای ، بالا رونده و دارای دمبرگهای پیچنده و پیچکی هستند مانند کله‌ماتیس. این گیاهان غالبا مانند تک‌لپه‌ایها به علت دارا بودن اندامهای زیرزمینی متورم ، نظیر سوخ ، غده ، ریزوم و ریشه‌های متورم ، پایا و چندساله‌اند. برگها ، جز در کله‌ماتیس‌ها که برگهای متقابل دارند ، معمولا منفرد و متناوب بوده و غالبا دارای نیام رشد یافته و پهنکهایی به اشکال متفاوت‌اند.




اختصاصات دستگاه زایشی

گلها گاهی منفرد یا انتهایی هستند ویا به صورت گل آذینهای مختلف ، مانند گرزن (خربق) ، خوشه (آکونیتوم) و خوشه گرزن با شاخه های بسیار (تالیکتروم) مجتمع‌اند. تیره آلاله در حالت کلی بی‌گلبرگ است، از این‌رو چگونگی پیدایش جام و تغییرشکل پرچمها به صورت گلبرگ در آنها اهمیت فراوان دارد.

اختصاصات طایفه‌های مختلف

طایفه کله ماتیده

این طایفه شامل دو جنس آتراژن و کله‌ماتیس است. جنس کله‌ماتیس در جهان بیش از 170 گونه دارد. در ایران نیز چند گونه از آن در دامنه‌های البرز و بخش شمالی ایران می‌رویند. کله‌ماتیس‌ها درختچه‌هایی بالارونده‌اند و با پیچش دمبرگها به صورت پیچک به تکیه‌گاه خود می‌چسبند. آرایش برگهای کله‌ماتیس ، برخلاف همه آلالگان ، متقابل و پهنک آن مرکب شانه‌ای است. گلها معمولا مجتمع و به صورت خوشه گرزن‌هایی در محل پیوستگی دمبرگ به ساقه ظاهر می‌شوند و گاهی نیز تک‌جنس و دوپایه‌اند.





طایفه آنمونه

این طایفه شامل گونه‌های علفی است و غالبا به علت داشتن ریزوم پایا هستند. برگها در گیاهان این طایفه یا مانند آنمون‌ها عمیقا پنجه‌ای هستند و یا نظیر تالیکتروم مرکب شانه‌ای و چند بار تقسیم شده‌اند. اساس ساختار گل ، با وجود شباهت به کله‌ماتیس‌ها ، به نحوی است که غالبا قطعات آن نظیر جنس آنمون نظم سه پر دارند و در زیر هر گل گریبانی از برگ وجود دارد که ممکن است فاصله آن از گل زیاد و یا چون کاسبرگ واقعی کاملا در زیر گل قرار داشته باشد. جنسهای اصلی این طایفه عبارت‌اند از آنمون و تالیکتروم.

 

[hoseindavudi]

طایفه آلاله

گل در این طایفه نسبت به دو طایفه قبلی کاملا متفاوت است، زیرا اولا پنج پر است و ثانیا گلپوش مضاعف دارد و جام رنگین آنها به رنگهای زرد ، سرخ یا سفید کاملا از کاسبرگ سبزرنگ متمایز است. نافه شامل پرچمهای فراوانی است که به صورت مارپیچهای متعدد روی نهنج قرار دارند. مادگی نیز متشکل از برچه‌های آزاد و فراوانی است که روی نهنجی برجسته و رشد یافته قرار دارند.

هر برچه به هنگام رسیدن فندقه‌ای را تشکیل می‌دهد. گلبرگها در بخش پایین خود دارای یکچاله نوشجایی واقعی هستند. تعداد قطعات گل و بویژه گلبرگها در این گروه کاملا مشخص نیست و ممکن است بیش از 5 قطعه باشند، ولی همیشه کمتر از تعداد پرچمهای واقع بر یک مارپیچ‌اند.

طایفه خربق

در واقع از مهمترین تقسیمات این تیره است، شامل جنسهای اصلی نظیر: کالتا ، ایزوپیروم ، سیاه دانه ، خربق (هله‌بوروس) ، کوپتیس ، ترولیوس ، دلفینیوم ، کونسولیدا ، آکونیتوم است. همه این جنسها گیاهانی علفی یکساله یا پایا هستند.

طایفه گل صدتومانی

این طایفه ، که شامل جنسهای پئونیا و هیدراستیس است، با طایفه خربق گروه طبیعی مشخصی را تشکیل می‌دهند که مادگی آنها شامل برچه‌های کم با تخمکهای فراوان‌اند.

کاربرد گیاهان تیره آلاله

بسیاری از گیاهان این تیره ، مانند کله‌ماتیس ، آنمون ، آدونیس ، آکونیتوم ، تاج‌الملوک ، زبان در قفا و پئونیا به عنوان گلهای زینتی در باغچه‌ها کاشته می‌شوند و گونه‌ها و واریته‌های زیادی از آنها به صورت پرورش یافته وجود دارند. در این تیره هیچ گونه‌ای دارای مصرف خوراکی یا صنعتی نیست و تقریبا همگی به علت دارا بودن گلوکوزیدها و آلکالوئیدها کم و بیش سعی هستند. از سایر مواد محتوی در آنها اطلاعات کافی دردست نیست.

بعضی از گونه‌ها از نظر پزشکی اهمیت فراوان دارند. مثلا آکونیتوم دارای آکونیتین و هیدراستیس حاوی بربرین و هیدراستین است. البته سایر گونه‌ها نیز الکالوئیدهای گوناگونی دارند که برخی از آنها در پزشکی و همچنین در ساختن حشره‌کشها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از آلالگان مانند کله‌ماتیس ، فیکاریا ، هله‌بوروس (خربق) و پئونیا از گذشته‌های دور در طب سنتی و عطاری شناخته شده‌اند.

 

[hoseindavudi]

خانواده چغندر

خانواده چغندر که نام علمی آن chenopodiaceae است، با حدود 105 جنس و 1400 گونه و دارای پراکندگی وسیع در سطح دنیاست و از نظر تنوع و تعداد گونه‌ها ، دومین مقام را بین خانواده‌های گیاهی دنیا دارد. خانواده chenopodiaceae از خانواده‌های بزرگ در ایران و دارای پراکندگی وسیعی در اکثر نقاط کشور ، بخصوص در مناطق شور ، از خاکهای شورها و بیابانها ، تا سواحل شور دریاها و دریاچه‌های شور (دریای خزر ، خلیج فارس ، دریاچه نمک و ...) می‌باشد. اغلب گیاهان این خانواده ، هالوفیت و پساموفیت هستند و دارای اهمیت اکولوژیکی فراوان و همچنین اهمیت اقتصادی می‌باشند. اغلب گیاهان هالوفیت که پوشش گیاهی کویرهای ایران را تشکیل می‌دهند، به خانواده chenopodiaceae تعلق دارند.




مشخصات گیاه شناسی

گیاهان خانواده Chenopodiaceae عمدتا علفی و یکساله‌اند ولی در میان آنها انواع چند ساله ، درختچه‌ای و بندرت درختی هم مشاهده می‌شود. بسیاری از اعضای این خانواده ، دارای ساقه‌های گوشتی و آبدار ، شبیه کاکتوسها هستند. تعداد معدودی از گیاهان این خانواده ، بالا رونده‌اند. برگهای گیاهان خانواده چغندر ، اغلب ساده و در بسیاری از آنها بسیار ریز و فلس مانند و یا تحلیل رفته هستند. اکثر اعضای این خانواده ، تک پایه و برخی از آنها دو پایه (گیاه نر و ماده جدا از هم) می‌باشند. گل آذین ، گرزنهای مجتمع و کوچک و گاه سنبله دم گربه‌ای است که در مسیر تکامل در این خانواده ، تغییر از گل آذین گرزن دو سویه به گرزن یک سویه و سپس به گل آذینهای کروی و فشرده مشاهده می‌شود.

گلها دو جنسی و یا تک جنسی و دارای 5 کاسبرگ معمولا گوشتی و فاقد گلبرگ هستند. گلهای برهنه (فاقد گلبرگ و کاسبرگ) نیز در این گیاهان دیده می‌شود. گلها عمدتا 5 پرچم دارند که گاه به 2 یا 3 پرچم کاهش یافته است. مادگی معمولا 5 برچه‌ای و گاه 3 - 2 برچه‌ای و تخمدان در همه اعضای خانواده ، تک خانه‌ای و فوقانی و دارای یک تخمک است. میوه در گیاهان خانواده Chenopodiaceae معمولا فندقه است و اغلب باله‌های رنگینی دارند که از رشد کاسبرگها بوجود آمده‌اند. دانه‌ها دارای نشاسته ، دو لپه‌ای و دارای رویان خمیده‌اند و رویش دانه‌ها به صورت رو زمینی است. (لپه‌ها همراه با ساقه‌چه از خاک بیرون می‌آیند.)

فیزیولوژی و آناتومی

گیاهان خانواده Chenopodiaceae ، برخلاف سایر گیاهان ، برای رشد و ادامه حیات خود به سدیم نیاز دارند. این گیاهان با انباشته کردن یونهای سدیم و برخی از یونهای نمکی دیگر از جمله یون کلرید در بافتهای خود ، فشار اسمزی درونی خود را بالا می‌برند و بدین ترتیب می‌توانند علیرغم بالا بودن فشار اسمزی محیطشان (به دلیل شوری و کم آبی) ، آب را جذب می‌کنند و در سلولهای خود ذخیره نمایند. برخی از گیاهان این خانواده ، از جمله Atriplex ، دارای کرکهای ترشحی نمک روی برگ های خود هستند که محل ذخیره نمکهای اضاقی گیاه‌اند.

 

[hoseindavudi]

وی سطح برگهای Atriplex ، این حبابهای نمک پس از پر شدن از نمک می‌ترکند و لایه‌ای نقره‌ای رنگ را روی برگ ایجاد می‌کنند که باعث منعکس شدن نور تابیده شده به برگ می‌شود. این مساله علاوه بر این که باعث جلوگیری از بالا رفتن حرارت گیاه می‌شود از جذب پرتو فرابنفش و اثرات زیانبار آن نیز جلوگیری می‌کند. چون اکثر گیاهان این خانواده در شوره‌زارها و شن‌زارها می‌رویند، بسیاری از آنها دارای ساقه‌هایی آبدار و متورم ، برای ذخیره آب ، و برگهایی بسیار کوچک ، برای جلوگیری از تبخیر زیاد آب ، می‌باشند.

اعضای خانواده Chenopodiaceae برای دستیابی به آب در اعماق زیاد زمین ، معمولا ریشه‌هایی گسترده و عمیق دارند و برخی از آنها دارای چترهایی کم ارتفاع و بسیار انبوه هستند که این امر علاوه بر جلوگیری از تبخیر آب ، باعث مقاومت در مقابل بادهای شدید ، که از خصوصیات مناطق کویری است، می‌شود. تقریبا تمام گیاهان خانواده چغندر ، پاییزه‌اند. این گیاهان در اواخر بهار جوانه می‌زنند و در پاییز میوه می‌دهند که این ، سازشی برای زیستن در شرایط خشکی و شوری است و باعث می‌شود که میوه‌ها در فصل پاییز که زمان بارندگی است برسند تا دانه‌ها امکان بقای بیشتری یابند. گیاهان این خانواده حتی در مناطقی که باران سالیانه در آنها کمتر از 10 میلیمتر است نیز می‌توانند به حیات و رویش خود ادامه دهند.

اهمیت اقتصادی و بوم شناسی

گیاهان خانواده چغندر یا Chenopodiaceae بخصوص در شن‌زارها ، چه در ایران و چه در سایر نقاط جهان از اهمیت اکولوژیکی بسیار بالایی برخوردارند. در مناطق بیابانی و شن‌زارها به دلیل سیلابی شدن نزولات جوی ، وزش بادهای شدید ، و کمبود وجود باکتریها ، گیاهان و سایر موجودات زنده ، خاک همواره در معرض فرسایش و نابودی قرار دارند. در این خاکها مهمترین عاملی که می‌تواند از فرسایش خاک جلوگیری کرده، ذرات خاک را در جای خود تثبیت کند، وجود گیاهان خانواده Chenopodiaceae در این مناطق است. این گیاهان با داشتن ریشه‌های بسیار عمیق و گسترده ، و چترهای انبوه و کم ارتفاع ، مانع از روان شدن شنها و فرسایش خاک می‌شوند.

جنس Haloxylon یا تاغ که گونه‌های مختلفی از آن ، از جمله Haloxylon Persicum (سفید تاغ) در ایران وجود دارند، مهمترین گیاه تثبیت کننده شنهای روان است. کاشتن این گیاه در مناطق کویری ، علاوه بر آنکه در ایجاد فضای سبز اهمیت فراوان دارد، مانع گسترش بیابانها و روان شدن شنها که خسارات فراوانی را ببار می‌آورد، می‌شود و در حفظ اکوسیستم و ادامه حیات گونه‌های مختلف ، اهمیت بسزایی دارد. گیاه سگ لیسه (Halocnemum Strobilaceum) که یکی از مهم‌ترین هالوفیتهای ایران است و پراکندگی وسیعی در بسیاری از نقاط کشور دارد، نیز یکی دیگر از اعضای خانواده Chenopodiaceae است.


از دیگر اعضای مهم این خانواده که در اکوسیستمهای شور و شنی ایران می‌رویند می‌توان به این جنس اشاره نمود: Atriplex (بوته شور) ، Haloxylon Salicornia (از جمله گونه Suaeda (سودا) ، Anabasis (رمسی) ، Seidlitzia (از جمله گونه Seidlitzia rosmarinus یا اشنان) ، Kochia (جارو گیاهی) ، Bienetria ، Halostachys ، Halanthium. این گیاهان حتی در کویر مرکزی ایران نیز که نیزآن بارندگی سالیانه در آن بسیار کم است (کمتر از 10 میلیمتر) مشاهده می‌شوند. تعدادی از اعضای خانواده Chenopodiaceae نیز دارای اهمیت تغذیه‌ای برای انسان هستند که از جمله آنها می‌توان به Beta Vulgaris (چغندر قند) Spinacia oleracea (اسفناج) و Chenopodiaum (سلمه تره) اشاره کرد.

بعضی دیگر از اعضای این خانواده از جمله Kachia Scoparia نیز برای تامین سوخت بکار می‌روند. همچنین ، از برخی از اعضای گیاهان این خانواده از جمله Atriplex , Salicornia در کشاورزی با آب شور استفاده می‌شوند. تهیه آلکالوئیدهای مختلف ، بتالائینها و سایر ترکیبات شیمیایی ، از دیگر مصارف اقتصادی گیاهان خانواده چغندر است. خانواده Cheropodiaceae دارای 14 طایفه است که 8 تا از آنها تک جنسی (دارای فقط یک جنس) و برخی از آنها (از جمله Atriplex) دارای گونه‌های بسیار زیاد و متنوعی هستند.

 

[hoseindavudi]

تیره گل میمون Scrophulariaceae

گیاهانی غالباً علفی یا دارای اعضای چوبی و بندرت به صورت درخت هستند. در بین آنها نمونه های بالا رونده نیز یافت می شود. انواع علفی آنها به سهولت تحت اثر شرایط محیط زندگی به صورت چند ساله تغییر شکل حاصل می نماید نوع زندگی در این گیاهان قابل توجه است بطوریکه عده ای از آنها با آنکه سبزینه دارند به وضع نیمه طفیلی به سر می برند و با مکنده های خود شیره گیاهی را ازگیاهان میزبان اخذ می کنند برخی از آنها نیز فاقد کلروفیل و دارای حالت انگلی کامل می باشند.

از اختصاصات این گیاهان آن است که برگهایی متناوب با متقابل و عاری از استیپول دارند گلهای آنها دارای رنگهای متفاوت و وضع منفرد یا مجتمع به صورت گل آذین های مختلف مانند خوشه،سنبله یا کرزن یا غیره است کاسه گل آنها از پنج قطعه پیوسته به هم تشکیل می یابد که وضع پایدار داشته پس از تشکیل میوه نیز متصل به آن باقی می ماند. جام گل در این گیاهان به استثنای معدودی از آنها نامنظم و به اشکال انگشتی ، زنگوله ای مرکب از 2 لب و یا دارای زائد نسبتاً درازی بنام دنباله یا اپرون Eperon و شامل 5 قطعه پیوسته به هم است. به استثنای معدودی از آنها مانند Veronicaها که جام 4 قسمتی و چرخی شکل دارند.

پرچم ها در معدودی از این گیاهان مانند Verbascum ها به تعداد 5 ولی در غالب آنها به تعداد 4 است که معمولاً 2 تای آنها بزرگ و 2 تای دیگر کوچک می باشد. وجود این حالت مجاورت گیاهان این تیره را به تیره را به تیره Labiatae باعث می گردد بعضی از این گیاهان نیز مانند Veronica منحصراً2 پرچم دارند. مادگی آنها همیشه از 2 پرچم تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی 2 خانه و محتوی تخمکهای فراوان بوجود می آوردند. میوه آنها معمولاً پوشینه گاهی سته و محتوی دانه های آلبومن دار با جنین راست یا کمی خمیده است.

گیاهان این تیره در غالب نواحی کره زمین مخصوصاً نواحی سرد و معتدله پراکنده اند بعضی از آنها به علت دارا بودن مواد موثر و گلوکزیدها یا اسانس و غیره در ردیف انواع دارویی مهم جای دارند عده ای از آنها نیز دارای اثر مسهلی و یا نرم کننده اند.

در این تیره متجاوز از 3000 نوع گیاه در 200 جنس جای دارد که به طور پراکنده در نواحی مختلف کره زمین یافت می شوند از جنس مهم این گیاهان عبارتند از :

Verbascum ( دارای 300 گونه)
Celsia (گونه100 )
Linaria (گونه200 )
Scrophularia (گونه 100 )
Veronica (گونه37 )
Digitalis (گونه30 )
Euphrasia (گونه100 )​

 

[hoseindavudi]

تیره نعناع Labiatae





در تیره نعناع 4000 گونه گیاه وجوددارد که در 200 جنس جای داده شده اند و در کل کره زمین پراکنده اند بیشترین انتشار در منطقه مدیترانه است.

گیاهان عموماً علفی یکساله یا پایا و دارای ساقه های راست یا خزنده اند بعضی از آنها مانند Thymus ها و Lavandulaها ظاهر بوته مانند و ساقه های متعدد و چوبی شده دارند در بین آنها بندرت نمونه های پیچیده یا درختچه مانند ممکن است یافت شود.

از مشخصات این گیاهان آن است که ساقه های چهار گوش دارند. از قاعده ساقه آنها نیز غالباً ساقه های فرعی منشأ می گیرد که حالت خزنده در سطح زمین پیدا می کنند و یا درون خاک وارد گردیده به صورت ساقه زیرزمینی در می آیند.

گیاهان تیره نعناع عموماً برگهای متقابل گاهی ساقه آغوش و بندرت فراهم دارند. برگهای آنها عموماً ساده است بطوریکه وجود برگهای مرکب در آنها دیده نشده است گلهای آنها کامل نامنظم ، نر – ماده و مجتمع بصورت دسته هایی واقع در محور ساقه و یا قسمت انتهایی آن است.

گیاهان این تیره از نظر کلی دارای کاسه منتهی به 5 تقسیم و جام منتهی به 5 لوب می باشند 4 پرچم دارند که در حول یک مادگی 2 برچه ای قرار گرفته اند.

میوه گیاهان تیره نعناع 4 فندقه ای و محتوی دانه های بدون آلبومن است و مشخصات آن این است که معمولاً محصور در کاسه گل باقی می ماند بعضی از این گیاهان نیز ندرتاً ممکن است میوه ای به صورت شفت داشته باشد.​

 

[hoseindavudi]

گیاهان این تیره از نظر مشخصات تشریحی دارای اختصاصات کلی به قرار زیر می باشند.

1- انواع علفی آنها عموماً دارای دسته های کلانشیم در زوایای ساقه زیر بشره اند وجود این حالت باعث می گردد که ساقه این گیاهان ظاهر چهار گوش پیدا کند.

2- دسته های چوب – آبکش پسین در آنها معمولاً به وضع غیر ممتد و جدا از هم دیده میشود.
3- بشره ساقه و برگ این گیاهان غالباً مستور از تارهای ترشحی و غیر ترشحی به اشکال مختلف است.

4- تارهای ترشحی اسانس در آنها دارای پایه یک یاد و سلولی منتهی به یک برجستگی 4 تا 8 سلولی و حتی بیشتر است اسانس ترشح شده نیز معمولاً خارج از جدار سلولزی در زیر کوتیکول جمع می گردد و این خود باعث می شود که بشره در همان ناحیه کمی متورم جلوه نماید در بین گیاهان تیره نعناع تعدادی جهت مصرف پزشکی، مصرف تغذیه ای (خام یا پخته) جهت تهیه اسانس و بعضی برای زیبایی پرورش داده می شوند.

از جنس مهم تیره نعناع عبارتند از :

Teucrium ( گونه200)
Ajuga ( گونه60)
Scutellaria ( گونه300)
Nepta ( گونه200)
Marrubium ( حدود 50 گونه)
Stachys (حدود 200 گونه)
Thymus ( گونه70)
Mentha (حدود 20 گونه)
Ocimum ( گونه60)
Lavandula ( گونه40-30)
Dracocephalum ( گونه50)
Phlomis ( گونه70)
Lamium ( گونه50)
Coleus ( گونه150)

 

[hoseindavudi]

شرح تیره گندم Graminaceae



تیره گندم از بزرگترین تیره های گیاهان گلدار و مرکب از 6000 گونه است که در 450 جنس جای داده شده اند لذا اختصاصات آنها این است که در غالب محیط‌ها به صورت اجتماعات خاص پراکندگی دارند شکل ظاهر آنها به صورتی است که به مجرد مشاهده هر یک از گونه های آن ها می توان فوراً تعلق گیاه را به تیره گندم اظهار نمود.

گیاهان عموماً یکساله یا پایا (بندرت با اعضای چوبی) و از نظر کلی دارای ظاهری شبیه به هم اند انواع یکساله آنها معمولاً ریشه های در افشان انواع چند ساله آنها غالباً ریزوم بر شوش متورم دارند. ساقه هوایی گیاهان تیره گندم دارای ساختمان خاصی است که ماشوره نامیده می شود.

از اختصاصات اینگونه ساقه آن است که شکل استوانه ای و جدار نازک دارند زیرا بر اثر از بین رفتن مغز ساقه قسمت مرکزی آن توخالی می شود مگر در محل گره‌ها که از به هم پیوستن آوندهائی که به برگ می روند پرده ای تشکیل می شود و نتیجه آن می گردد که فضای خالی طول ساقه در محل گره ها پر شود بعضی از آنها نیز مانند ذرت و نیشکر ساقه توپر دارند.
برگ گیاهان این تیره معمولاً از پهنکی دراز منتهی به غلاف مشخص تشکیل می یابد که به استثنای معدودی عاری از دمبرگ اند.

در گیاهان تیره گندم گلها به شکل خاصی مجتمع می باشند که مجموعاً سنبلک (Epillet) نامیده می شوند. هر سنبلک دارای براکته‌هایی کوچک و غیر زایائی بنام پوشینه (Glume) در خارج است در داخل این پوشینه ها براکته‌های کوچک دیگری بر روی محور سنبلک دیده می شود که پوشینک (Glumelle) نام دارد. پوشینک ها چون در کناره گلها جای دارند از این جهت آنها را زایا به حساب می آورند.

گیاهان تیره گندم به استثنای معدودی از آنها مانند ذرت گلهایی با پرچم و مادگی دارند پرچم های آنها به تعداد 3 و واقع در یک ردیف است (بندرت ممکن است تعداد پرچم ها زیادتر یا کمتر باشند)

چون در گیاهان تیره گندم رسیدن دانه گرده معمولاً قبل از مادگی صورت می گیرد از این جهت آمیزش بناچار از طریق گرده افشانی غیر مستقیم و مداخله عواملی مختلف مانند باد بایدانجام گیرد.​

 

[hoseindavudi]

مگر در انواعی از آنها که گلها پس از رسیدن کامل پرچم و مادگی نیز ناشکفته باقی می مانند و آمیزش آنها بطور مستقیم در داخل همان محفظه بسته صورت می گیرد.
میوه این گیاهان به صورت گندمه (Cariops) است و آن فندقه ای است که جدارهای میوه آن به صورت لایه نازکی به غشای دانه چسبیده باقی می ماند.

دانه آنها دارای آلبومن آردی با ذخائر نشاسته ای فراوان است و لایه ای آنرا از خارج فرا می گیرد که فاقد مواد نشاسته ای ولی دارای مواد چرب آلورون و یا دیاستازهای مختلف است.
رده بندی گیاهان این تیره به صور مختلف صورت می گیرد ولی آنچه که بیشتر معمول می باشد آن است که آنها را ابتدا از روی مفصل بودن سنبلکها در بالا یا پائین پوشینه و سپس از روی اختصاصات مختلف دیگر مربوط به پوششهای گل و غیره تقسیم بندی می نمایند. تیره مار چوبه Asparagaceae

گیاهانی بالا رونده یا دارای اعضای چوبی و حتی در بعضی انواع به صورت درختچه های کوچک اند برگهایی ساده یا فلس مانند و یا بجای برگ معمولاً دارای صفحه پهنی شبیه به آن و به نام کلادود Caladode می باشند. بعضی از آنها پهنکی با رگبرگ منشعب دارند گلهای آنها به رنگ های سفید یا زرد رنگ نر و ماده ولی اغلب بر دو نوع نر و ماده دو پایه یا پلی گام است و این حالت که در اغلب آنها مشاهده می شود بر اثر عدم رشد و از بین رفتن یکی از اعضای اصلی گل یعنی پرچم مادگی در آنها پیش آمده است پوشش گل آنها زود افت شامل 3 تا 8 تا 6 و حتی 8 قطعه گلبرگ مانند (به رنگ یکدیگر) آزاد یا پیوسته به هم است 3 تا 8 پرچم دارند که به وضع متقابل پوشش گل قرار می گیرند مادگی آنها مرکب از 3 برچه متصل به یکدیگر و میوه آنها بسته است.

وجود صفاتی نظیر ساقه زیرزمینی صفحات یا الیاف باریک و سبز رنگی به نام کلادود وجود گل آذین در محور ساقه داشتن گلهایی بر 2 نوع نر و ماده (2 پایه یا پلی گام) میوه ای به صورت سته و غیره این گیاهان را از گیاهان تیره لاله می تواند به خوبی مجزا سازد.

انواع مفید و دارویی معدودی در این تیره وجود دارند که بعضی از آنها واجد مواد موثر اند ریزوم بعضی از آنها به مصارف تغذیه می رسد معدودی از آنها را نیز در صنعت مورد استفاده قرار می دهند.

از جنس های مهم آنها عبارنتد از :

Asparagus (متجاوز از 400 گونه)
Polygonatum ( گونه30)
Smilax ( گونه350)
Convallria (یک گونه)​

 

[hoseindavudi]

شرح تیره زیتون Oleaceae



اغلب گیاهان تیره زیتون در مناطق گرم و معتدل زمین مخصوصاً در قاره آسیا پراکندگی دارند عموماً به صورت درخت یا درختچه یعنی فاقد نمونه های علفی ولی دارای انواعی با ساقه بالا رونده مانند برخی Jasminum ها می باشند.



معمولاً برگهائی متقابل بدون استیپول ، ساده و یا مرکب از برگچه ها دارند. گلهای آنها نر – ماده بندرت بر دو نوع نر و ماده (2 پایه یا پلی گام) منظم و مجتمع به صورت خوشه یا گرزنهایی در محور ساقه است ولی در بین آنها انواعی با گلهای منفرد نیز یافت می شود.
کاسه و جام گل آنها شامل قطعات 4 یا 5 تایی می باشد ولی این تعداد در آنها به وضع متغیر مشاهده می گردد مانند آنکه کاسه گل ممکن است 4 تا 15 و جام گل مرکب از 4 تا 12 قطعه باشد و یا آنکه اصولاً گیاه فاقد کاسه یا جام و یا دارای جام جدا گلبرگ باشد در غالب این گیاهان گلها دارای 2 پرچم است مادگی آنها از 2 برچه محتوی 2 تخمک واژگون (بندرت 1 یا 4 تا 8) به وضع آویخته یا ایستاده تشکیل می یابد.

میوه آنها بصور مختلف پوشینه ، سامار ، سته و شفت مانند با میان بر روغنی و محتوی دانه های آلبومن دار است.

مجموعاً این تیره از 500 گونه گیاه تشکیل می یابند که در 25 جنس جای داده شده اند از جنس های مهم آنها عبارتند از :

Olea (دارای حدود 60 گونه)
Ligustrum ( گونه40)
Fraxinus ( گونه40)
Syringa ( گونه20)
Jasminum ( گونه160)





تیره گل ساعت



شرح تیره گل ساعت Passifloraceae
تیره گل ساعت ، تیره کوچکی مرکب از حدود 12 جنس و تقریباٌ 600 گونه گیاه است که در نواحی بین استوایی و حدود آن مخصوصاً در امریکا و آفریقا می رویند. تعداد زیادی از گونه های آنها منحصراً به جنس Passiflora (دارای انواع زینتی فراوان) و به Adenia ها تعلق دارند. از اختصاصات این گیاهان آن است که بندرت در بین آنها درختچه و یا نمونه های درخت مانند دیده می شود عموماً علفی یا به صورت بوته های چوبی پیچک دارو و یا دارای ساقه بالا رونده می باشند.
برگهای آنها منفرد، معمولاً با ظاهر پنجه ای و منتهی به دمبرگی است که غالباً به یک برجستگی در قاعده ختم می شود. گلهائی منفرد، نر - ماده و یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه یا دو پایه دارند. مجموعه ای از برگهای کوچک نیز به صورت انولوکری گلهای آنها را از خارج فرا میگیرد.
اجزای گل آنها 5 تایی است فقط بعضی از آنها ممکن است فاقد گلبرگ و عده ای نیز دارای پرچم هائی به تعداد 2 برابر کاسبرگ ها باشند . تخمدان آنها مرکب از 3 تا 5 برچه ولی غالباً یک خانه و محتوی تخمک های واژگون با تمکن جانبی است . میوه آنها پوشینه و معمولاً محصور در محفظه ای کیسه مانند با ظاهر مشخص است.

 

[hoseindavudi]

تیره کنجد




شرح تیره کنجد Pedaliaceae
تیره کوچکی مرکب از 16 جنس و 50 گونه گیاه است که عموماً در مناطق گرم زمین مخصوصاً در آفریقا و جنوب غربی آسیا پراکندگی دارند. گیاهانی علفی بندرت درختچه مانند و دارای برگهای متقابل ، ساده ، دندانه دار و گاهی لوب دارند. گلهای آنها نر – ماده نامنظم مجتمع به صورت خوشه های انتهایی و یا واقع در محور ساقه و یا در کناره برگهاست. کاسه گل آنها از 5 کاسبرگ نامساوی و جام گل از دو لوب مشخص تشکیل می یابد.
چهار پرچم دی دینام و یک پرچم غیر زایا (استامینود) دارند.مادگی آنها مرکب از 2 تا 4 برچه است که مجموعاً تخمدانی 2 تا 4 خانه و محتوی یک یا تعداد زیادی تخمک بوجود می آورند.این گیاهان میوه ای به صور مختلف پوشینه یا فندقه ، بالدار یا پوشیده از خارهای ساده یا قلاب دار و محتوی دانه های آلبومن دار دارند.
جنس مهم آنها Sesamum است که دارای متجاوز از 20 گونه می باشد.​

تیره علف چای



شرح تیره علف چای Hypericaceae
تیره علف چای : گیاهان این تیره عموماً علفی یا به صورت بوته هایی با اعضای چوبی و بندرت درختچه مانند هستند برگهایی متقابل کامل و گلهای نر – ماده منظم ، غالباً به رنگ زرد و شامل 5 کاسبرگ آزاد یا متصل به هم در قاعده ، 5 گلبرگ آزاد و تعداد زیادی پرچم دارند.میوه آنها به صورت پوشینه شکوفا و بندرت سته است.
غالب گیاهان این تیره را جنس Hypericum تشکیل می دهد. پراکندگی آنها معمولاً به صورتی است که بیشتر در نواحی حاره می رویند ولی در نواحی دیگر هر دو نیمکره نیز یافت میشوند.
تعدادی از گیاهان این تیره دارای اسانس یا موارد رزینی مختلف هستند که در کیسه های ترشحی شیزون (اسکیزوژن) و یا در مجاری ترشحی مجتمع می گردند.

تیره گز



شرح تیره گز Tamaricaceae
تیره گز گیاهانی به صورت درختچه یا بوته مانند و شامل حدود 150 گونه می باشند که بیشتر در شوره زارها، کنار جریانهای آب رودخانه ها، حاشیه کویرها و اماکن نظیر آنها می رویند.
از اختصاصات آنها این است که برگهائی سوزنی شکل یا فلس مانند و فشرده به هم و گلهائی نر –ماده مجتمع به صورت سنبله یا خوشه های متراکم دارند. هر گل آنها 4 یا 5 کاسبرگ ، 4 یا 5 گلبرگ و به همان تعداد یا دو برابر آنها پرچم دارند مادگی آنها معمولاً از سه برچه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک های فراوان بوجود می آورد.
میوه این گیاهان عموماً پوشینه و شامل دانه های پوشیده از تارهای فراوانی با ظاهر کاملاً مشخص می‌باشد.

 

[hoseindavudi]

تیره کتان

شرح تیره کتان Linaceae
گیاهان این تیره به صور مختلف علفی یا درختچه مانند و دارای برگهائی معمولاً متناوب ساده و استیپول دار می باشند. گلهای نر و ماده و منظم دارند هر گل آنها شامل 4 یا 5 گلبرگ زود افت و 5 تا 10 پرچم زایا و متصل به هم در قاعده است. مادگی گل آنها از 5 برچه پیوسته به هم (گاهی کمتر) تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی چند خانه بوجود می آورند.
میوه آنها پوشینه شفت یا فندقه و غالباً بدون آلبومن است. ساقه بعضی از این گیاهان مانند انواع Li دارای دسته های فیبر قابل استفاده در صنعت است. دانه تعدادی از آنها نیز لعاب فراوان دارد.
تیره کتان مجموعاً شامل متجاوز از 200 گونه می باشد که در غالب نواحی کره زمین به استثنای مناطق سرد پراکنده اند .​

تیره سداب



شرح تیره نارنج – تیره سداب – تیره مرکبات Rutaceae

گیاهان تیره نارنج از نظر شکل ظاهری ، تفاوت گلی با یکدیگر دارند. مجموعاً شامل 150 جنس و 2000 گونه می باشند که بیشتر در نواحی معتدله و گرم کره زمین پراکندگی دارند. برگهائی آنها متناوب یا متقابل و گلهای آنها نر - ماده و منظم (گاهی نامنظم) است. کاسه گل آنها از 3 تا 5 تقسیم و جام گل آنها از 5 گلبرگ تشیکل می یابد در داخل پوشش گل آنها 5 تا 10 پرچم دیده می شود. تخمدان آنها چند خانه محتوی یک یا دو تخمک (بندرت زیادتر) و میوه آنها به اشکال مختلف سته ، شفت مانند و یا منقسم به قطعاتی به تعداد برچه ها می باشد.
از اعضای هوائی آنها مانند ساقه و برگ بوی قوی استشمام می شود که مربوط وجود کیسه های ترشحی و یا سلولهای ترشح کننده اولئورزین در آنهاست.​

تیره عرعر



شرح تیره عرعر Simaroubaceae

گیاهان این تیره به صورت درخت و یا درختچه می باشند برگهائی معمولاً منفرد ، ساده یا مرکب و شامل برگچه های منقسم و یا تغییر شکل یافته به صورت خار (انواعی از آنها که در صحاری خشک می رویند) دارند. گلهای آنها نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، دو پایه یا پلی گام ، منفرد و یا مجتمع به صورت خوشه است.
هر گل آنها شامل کاسه ای مرکب از 3 تا 8 کاسبرگ به همان تعداد گلبرگ پرچم هایی به تعداد 2 برابر گلبرگ است. میوه این گیاهان ناشکوفا به اشکال مختلف سته، شفت یاسامار و محتوی دانه های آلبومن دار است. در تیره عرعر 30 جنس و 200 گونه جای دارد که عموماً به استثنای معدودی در مناطق بین استوائی و گرم زمین می رویند.

 

[hoseindavudi]

تیره ساپنداسه​

​

شرح تیره ساپنداسه Sapindaceae

گیاهان تیره ساپنداسه به صورت درخت یا درختچه و در بعضی انواع بالا رونده می باشند. مجموعاً از 130 جنس و 1100 گونه تشکیل می یابند که اغلب در نواحی حاره و بین استوایی پراکندگی دارند. برگهای آنها متقابل معمولاً مرکب از برگچه های متعدد و گلهای آنها نر - ماده و یا بر دو نوع نر - ماده ، یک پایه ، پلی گام و بندرت دو پایه است کاسه گل آنها شامل 4 یا 5 تقسیم و جام گل آنها مرکب از 4 یا 5 گلبرگ است. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها و تخمدان شامل 2 یا 3 خانه است. میوه آنها به اشکال مختلف شفت ، سته ، پوشینه (کپسول) و در برخی گونه ها بالدار است​

تیره عناب
شرح تیره عناب Rhamnaceae
گیاهان تیره عناب به صورت درخت یا درختچه های غالباً خاردار و بندرت علفی می باشند. در بین آنها انواعی با ساقه بالا رونده یافت می شود. مجموعاً شامل 50 جنس و 600 گونه می باشند. که بیشتر در اروپا و نواحی استوایی می رویند.
از اختصاصات آنها این است که برگهائی ساده ، غالباً متناوب و گلهای منظم نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، پلی گام – دو پایه و یا یک پایه دارند. کاسه گل آنها مرکب از 4 تقسیم (زود افت) و جام گل آنها شامل 4 یا 5 گلبرگ (بندرت فاقد گلبرگ) است. پرچم های آنها معمولاً به تعداد قطعات جام گل و تخمدان آنها آزاد یا کم و بیش متصل به کاسه گل و غالباً دارای 3 خانه می باشد. میوه آنها به اشکال مختلف خشک شکوفا یا ناشکوفا و یا گوشتدار و به صورت شفت و محتوی یک یا چند دانه است. تعداد زیادی از این گیاهان به علت دارا بودن گلوکزیدهای آنتراکینوتیک دارای مصارف داروئی مهم می باشند.
اغلب آنها دارای دستگاه ترشحی مولد موسیلاژ و صمغ می باشند که از سلولهای منفرد و عریض یا مجتمع و فراهم و یا کیسه های ترشحی تشکیل می یابند. این سلولها و کیسه ها در پوست و مغز و ساقه در پارانشیم دسته های آوندی اطراف رگبرگها و دمبرگ و همچنین در برون بر میوه ها دیده میشوند.​

تیره کندر



شرح تیره کندر Burseraceae
گیاهان تیره بورسراسه به صورت درخت یا درختچه های کوچک و شامل 600 گونه می باشند که در 20 جنس جای داده شده اند پراکندگی آنها در کره زمین به نحوی است که اغلب در مناطق گرم یافت می گردند.گیاهانی با برگهای ساده یا مرکب از برگچه ها و دارای گلهائی نر - ماده یا پلی گام و 2 پایه می باشند.کاسه گل آنها شامل 3 تا 5 لوب و جام گل آنها نیز به همان تعداد گلبرگ است. پرچم هایی به تعداد گلبرگها یا دو برابر آنها دارند. میوه آنها شفت و محتوی دانه های بدون آلبومن با بوئی مخصوص است از مشخصات این گیاهان وجود مجاری ترشحی در آنهاست که بطور متناوب در منطقه آبکش و یا در ناحیه اشعه مغزی اعضای مختلف گیاه پراکنده است.​

 

[hoseindavudi]

تیره گل مغربی



شرح گل مغربی Onagraceae-Oenotheraceae
در گیاهان تیره گل آویز گیاهانی عموماً علفی و بندرت دارای اعضای چوبی شده جای دارند. اغلب آنهادر نواحی معتدله کره زمین مخصوصاً در نواحی مختلف امریکا پراکنده می باشند . متجاوز از 21 جنس و 650 گونه در این تیره جای دارند.
برگهای آنها متناوب یا متقابل ، معمولاً ساده، بدون استیپول (استیپول کوچک و زود افت) و گلهای آنها نر – ماده و غالباً دارای قطعات 4 تائی است که به وضع منفرد یا مجتمع به صورت گل آذین های سنبله یا خوشه در محورهای ساقه ظاهر می شوند. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها (بندرت کمتر یا زیادتر) و مادگی آنها مرکب از 4 برچه است که مجموعاً تخمدانی تحتانی 4 خانه و محتوی 1-8 تخمک در هر خانه با تمکن محوری بوجود می آورند در قسمت فوقانی تخمدان آنها غالباً لوله باریک و درازی که از هم پیوستن قاعده اجزای گل نتیجه شده است ایجاد می گردد. در انتهای فوقانی این لوله است که اجزای مختلف گل جای دارند. میوه آنها به اشکال مختلف پوشینه ، فندقه و یا سته است.
مهمترین جنس در این تیره از نظر تعداد گونه عبارتند از :
Fuschia ( گونه100)
Oenothera ( گونه100)
Clarkia ( گونه5)
Epilobium ( گونه200)​

تیره زغال اخته



شرح تیره زغال اخته Cornaceae
تیره زغال اخته تیره کوچکی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و شامل گونه هائی عاری از مجاری ترشحی است. تقریباً 10 جنس و 120 گونه دارد که عموماً در نواحی گرم و متعدله نیمکره شمالی، به وضع دور از یکدیگر پراکندگی دارند.
گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای برگهای متقابل ، کامل (بندرت لوبدار) و بدون استیپول می باشند. گلهای آنها 4 یا 5 قسمتی منظم، ، نر - ماده (هر با فردویت) یا منحصراً دارای یکی از اجزاء اصلی گل (پرچم یا مادگی) و مجتمع به صورت گرزن یا خوشه و پانیکول می باشند. پرچم هایی به تعداد گلبرگها و مادگی 2 برچه ای دارند که مجموعاً تخمدانی 2 خانه و به وضع تحتانی بوجود می آورند. میوه آنها سته یا شفت است.​

تیره عشقه



شرح تیره عشقه Araliaceae
تیره عشقه شامل گیاهانی پراکنده در مناطق استوایی و بین استوائی مخصوصاً هند ، مالزی و نواحی گرم آمریکاست. فقط بعضی از انواع زینتی و معدودی از گونه های دیگر آن در سایر نواحی به غیر از آنچه که ذکر شد پراکندگی دارند. این تیره شامل 65 جنس و 800 گونه است.
گیاهانی به صورت درختچه های راست یا بالا رونده و بندرت علفی میباشند برگهائی با پهنک بزرگ ، ساده یا مرکب از برگچه ها دارند. گلهای آنها کوچک به رنگ سفید یا زرد منظم ، نر - ماده یامنحصراً دارای یکی از اجرا گل ، بندرت دو پایه و مجتمع به صورت چتر یا سنبله است اجزای گل آنها معمولاً 5 تایی است ولی در بین آنها نمونه های فاقد کاسه گل و یا دارای گلبرگ های بیشتر یا کمتر از 5 قطعه نیز دیده می شود. مادگی آنها شامل تخمدانی تحتانی یا فوقانی مرکب از 1 تا 5 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه است.
میوه آنها به اشکال مختلف سته یا شفت و یا مرکب از قطعات جدا شدنی است.
جنسهای مهم این تیره عبارتند از :
Aralia (گونه40)
Hedera (گونه5یا 6 )
Schefflera ( گونه150)​

 

[hoseindavudi]

تیره عودالبرق



شرح تیره تیره عود البرق Myricaceae
در تیره میریکاسه 50 گونه گیاه به صورت درخت یا درختچه جای دارد که عموماً در نواحی معتدله نیمکره شمالی یا مناطق کوهستانی کشورهای حاره مانند کاپ، کالدونی جدید و غیره می رویند ولی هیچ یک از آنها در ایران یافت نمی شوند. از مشخصات آنها این است که برگهائی به وضع متناوب با کناره ساده یا لوبدار بر روی ساقه دارند. گل آذین آنها به صورت شاتونهائی مرکب از گلهای نر و ماده و یا نر یا ماده است. گلهای نر آنها به تفاوت دارای تعداد 2 تا 16 پرچم و اثری از تخمدان تحلیل یافته ولی گلهای ماده دارای مادگی 2 برچه ای منتهی به 2 خامه می باشند میوه آنها به صورت شفت و دارای میان بر سخت و محتوی دانه با آلبومن بسیار تحلیل یافته است.​

تیره گل حسرت



شرح تیره گل حسرت Colchicaceae
گیاهان تیره گل حسرت عموماً علفی و از نظر مشخصات کلی دارای شباهت فراوان با تیره Liliaceae می باشند. اغلب در دشت های مرطوب مناطق کوهستانی یافت می شوند عموم آنها به استثنای معدودی غده زیرزمینی دارند. در انواع Colchicum غده ها توپرمی باشند و از تورم میان گره قاعده ساقه برگدار نتیجه میشوند و چوم دوام زیاد دارند. از این جهت پس از آنکه اعضای هوائی گیاه از بین رفت غده ها در داخل خاک باقی می مانند و در سال بعد بر اثر نمو جوانه های جانبی که در کنار یکی از برگهای فلس مانند آن ظاهر می شوند ساقه هوائی جدید به وجود می آورند پوشش گل آنها 6 قسمتی است تعداد 6 پرچم و مادگی معمولاً منتهی به 3 خامه و 3 کلاله آزاد دارند. از مشخصات گیاهان این تیره که آنها را از تیره های Asparagaceae , Liliaceae متفاوت می سازد آن است که تیره های اخیر خامه های مادگی به یکدیگر پیوسته اند در حالیکه گیاهان تیره گل حسرت خامه ای آزاد دارند. بعلاوه در آنها هر یک از تقسیمات پوشش گل دارای ناخنک (Onglet) خیلی دراز است. ضمناً ساقه منتهی به گل (Hampe) در آنها به وجود نمی آید.
جنس های مهم آن عبارتند از :
Colchicum (دارای حدود 70 گونه)
Veratrum(متجاوز از 50 گونه)​

تیره نرگس




شرح تیره نرگس Amaryllidaceae

تیره نرگس از گیاهان تک لپه و دارای حدود 1500 گونه است که در حدود 90 جنس جای داده شده اند.
گیاهانی علفی ، پایا و دارای برگهائی باریک دراز و واقع در قاعده ساقه می باشند. و به صورت پراکنده در اغلب نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق گرم یافت می شوند. قسمت متورم و زیر زمینی آنها به صورت پیاز معمولی است یعنی از فلس هائی تشکیل می یابد که یکدیگر را می پوشانند. برگهای آنها در محل اتصال به ساقه معمولاً به صورت غلافی آنرا فرا می گیرند. ساقه هوائی آنها نیز اغلب عاری از برگ است گلهائی نر – ماده، منظم به رنگهای مختلف منفرد یا مجتمع و معمولاً محصور در نوعی اسپات غشائی قبل از شکفتن کامل دارند. پوشش گل آنها مرکب از 6 قطعه گلبرگ مانند و نافه گل آنها شامل 6 پرچم است در بعضی از آنها مانند Narcissus ها پوشش گل در محلی که قطعات آن وضع منتقسم پیدا می کنند دارای زائده تاج مانند به رنگ گلبرگ می گردد. این زائده که در امتداد قسمت لوله ای شکل پوشش گل در داخل آن پدید می آید منظره بسیار زیبا به گل می بخشد. میوه آنها پوشینه و محتوی دانه های متعدد آلبومن دار است.
جنس های مهم آن عبارتند از :
Galanthus (گونه9)
Leuconium( گونه12)
Narcissus ( گونه60)​

 

[hoseindavudi]

تیره زنبق



شرح تیره زنبق Iridaceae
تیره زنبق دارای تقریباً 1500 گونه است که در حدود 60 جنس جای دارند.
گیاهانی علفی و دارای ریزوم یا غده های زیرزمینی به اشکال مختلف و یا بندرت دارای اعضای چوبی هستند برگهائی غالباً عاری از دمبرگ ولی منتهی به غلاف دارند. به نحوی که در غالب موارد غلاف برگهای فوقانی قسمتی از غلاف برگهائی تحتانی خود را می پوشاند . گلهای آنها نر - ماده به رنگهای مختلف منفرد و یا مجتمع به صورت گل آذین‌های گرزن یک سویه سنبله و یا خوشه اند. در برخی از آنها نیز برگهای نارک و غشائی شبیه اسپات، در قاعده هر گل آذین دیده می شود. پوشش آنها شامل 2 ردیف 3 تایی از قطعات گلبرگ مانند است منحصراً 3 پرچم دارند. زیرا پرچم ردیف داخلی آنها از بین رفته است. مادگی آنها 3 برچه ای است و از مجموع آنها تخمدانی تحتانی یا نیمه تحتانی 3 خانه (بندرت یک خانه) و محتوی تخمک های واژگون بوجود می آید کلاله آنها 3 شاخه و غالباً گلبرگ مانند و میوه آنها پوشینه است. پراکندگی آنها به صورتی است که در نواحی مختلف کره زمین مخصوصاً در آفریقای جنوبی و مناطق بین استوائی آمریکا یافت می شوند.
جنس های مهم انها عبارتند از :
Crocus (گونه80)
Iris ( گونه250)
Gladiolus ( گونه300)​

تیره موز




شرح تیره موز Musaceae
گیاهان تیره موز مخصوص مناطق گرم کره زمین مخصوصاً هند ، مالزی ، جزایر قناری و غیره می باشند. انواع مفید آنها که میوه خوراکی و یا اعضای قابل استفاده دارند، در نواحی مساعد پرورش می یابند.گیاهانی علفی ریزوم دار و دارای ارتفاع نسبتاً زیاد میباشند. برگهای آنها متناوب بزرگ و در بعضی انواع دارای پهنکی به طول 2 متر است گلهائی غالباً بر دو نوع نر و ماده ، بندرت نر - ماده و مجتمع به صورت گل آذین سنبله بزرگ انتهائی دارند. پوشش گل آنها از 6 قطعه به رنگ یکدیگر تشکیل یافته یعنی به صورت کاسه و جام مشخص تغییر شکل حاصل نکرده است.
قطعات پوشش گل در این گیاهان بنحوی است که 5 قطعه آنها وضع به هم پیوسته و حالت ناودان مانند دارند. قطعه ششم آن که پهن و گلبرگ مانند است در قسمت جلوی 5 تایی دیگر جای دارد. نافه گل آنها از 6 پرچم تشکیل می یابد. ولی غالباً یکی از آنها به صورت استامینود یا تحلیل یافته در می آید. تخمدان در آنها 3 خانه و محتوی تخمک های فراوان در هر خانه است و پس از رسیدن به صورت میوه سته در می آید.​

تیره گل جالیز



شرح تیره گل جالیز Orobanchaceae
گیاهانی علفی با ریشه های انگلی فاقد کلروفیل ، ساقه راست، اغلب در قاعده پیاز (غده) دار. برگها فلس مانند ، اغلب در قاعده ساقه همپوش (بر هم نهاده) گلها منفرد یا در سنبله یا خوشه های انتهایی برگه دار، نر ماده نامنظم زیر تخمدانی (تخمدان زبرین) کاسه گل در پائین استوانه ای یا استکانی 2-5 دندانه ای به ندرت سربریده (Truncate) یا پاره پاره به دونیمه جانبی جام گل استوانه ای دو لبه بندرت کم و بیش 5 لوبه پرچم ها 4 تایی دو به دو مساوی (دو بلند و دو کوتاه) بساک ها پشت چسب (Dorsifixed) تخمدان زبرین (فوقانی)، یک خانه ای با تخمک های متعدد یا معمولاً با چهار تمکن محوری خامه منفرد با کلاله ای کامل یا دو لوبه، میوه کپسول دو دریچه ای. دانه ها بسیار کوچک و متعدد. گیاهان موجود در این تیره همگی انگل بوده و بر روی گیاهان دیگر زندگی می کنند به خصوص گل جالیزها که آفت بزرگی برای کشاورزی محسوب می گردد.
جنسهای اروبانکاسه در ایران شامل جنس Cistanche (این جنس در ایران بیش از 5 گونه دارد که انگل گیاهان وحشی است)و Orobanche (گل جالیز)(این جنس بیش از 30 گونه انگلی در نقاط مختلف ایران دارد.) ، Phelipaea (خون برادر، خون سیاوش)،از این جنس در ایران یک گونه بنام Phelipaea Coccinea در ارتفاعات کندوان آذربایجان و کردستان انتشار دارد.​

 

[hoseindavudi]

تیره نولاناسه



شرح تیره نولاناسه Nolanaceae
تیره نولاناسه سومین تیره بین راسته ژانسیانال و راسته پله مونیال بوده به تیره سولاناسه بسیار نزدیک است. خاستگاه این تیره که حدود 2 تا 3 جنس دارد شیلی و پرو در آمریکای جنوبی است. این گیاهان علفهایی دارای برگهای ساده و کم و بیش گوشتی هستند.
برگهای آنها منفرد و متناوب و یا متقابل اند و معمولاً در بالای ساقه مجتمع می شوند گلها منفرد محوری، چهار چرخه ای و پنج پر ، دارای جام استکانی شکل ، دیسک هیپوژین ، تخمدان پنج خانه ای است و به وسیله دیواره بندی ثانوی به خانه های متعدد تک تخمکی تقسیم می شود.
میوه عموماً به صورت فندقه هایی مرکب ، گوشتی و محتوی دانه هایی قلوه ای شکل با جنین خمیده است.
از این تیره هیچ نمونه ای در رویشهای ایران وجود ندارد.​

تیره هیدروفیلاسه



شرح تیره هیدروفیلاسه Hydrophyllaceae
تیره هیدروفیلاسه از تیره های مجاور تیره گاو زبان (بوراژنیاسه) است و بویژه از لحاظ داشتن کرکهای زیر و خشن و گل آذینهای گرزن دم عقربی بسیار نزدیک به آن است و فقط از نظر ساختار مادگی که معمولاً تک خانه ای است و به میوه ای کپسولی تبدیل می شود با این تیره تفاوت دارد. هیدروفیلاسه ها که خاستگاه آنها امریکای شمالی است و عرصه وسیعی از این سرزمین را دوست دارم می کند گل آذین آنها گرزن دم عقربی و شامل گلهایی منظم و پنج پر است. تخمدان تک خانه ای آنها از پیوستگی دو برچه بوجود می آید و گاهی نیز حفره درونی تخمدان به علت رشد جفتها در ناحیه جدار دو خانه تقسیم می شود.
سفت تخمک در جهت بالا قراردارد. از جنسهای شناخته شده این تیره می توان از جنس Nemophila , phacelia نام برد که هر دو جنس دارای گونه های زینتی هستند و در باغها و پارکها کاشته می شوند. از این تیره هیچ نمونه ای در رویشهای ایران وجود ندارد.

تیره میوپوراسه



شرح تیره میوپوراسه Myoporaceae
این تیره کوچک نیز دارای گلهای منفرد یا به صورت دسته ای و غالباً محوری است گلها چهار یا پنج پر، غالباً دارای چهار پرچم ، تخمدان زیرین دو برچه ای و دو خانه ای است که اغلب به علت دیواره بندی داخلی به چند خانه تقسیم می شود. در بیشتر حالات تخمدان به چهار خانه تک تخمکی محتوی تخمکهای اپی تروپ یا اناتروپ آویخته می شوند. میوه معمولاً شفت گوشتی محتوی یک هسته مرکب و دانه دارای آلبومن همراه با جنین راست است. تیره میوپوراسه دارای 4 جنس و نزدیک به 100 گونه است که بیشتر گونه های آن دراسترالیا و جزایر نزدیک آن منتهی الیه شرق، جزیره موریس در آفریقای جنوبی و آمریکای مرکزی می رویند. بیشتر گونه های این تیره درختچه ای و بندرت علفی هستند. برگهای آنها متناوب یا متقابل ساده، غالباً شامل نقاط روشن و فاقد گوشوارک اند بافت پارانشیم پوستی در ساقه و برگ این گیاهان شامل کیسه های ترشح کننده از نوع اسکیزوژن محتوی اسانس است. از این تیره هیچ نمونه ای در رویشهای ایران وجود ندارد.

 

[hoseindavudi]

تیره هزارنی



شرح تیره هزار نی Butomaceae
گیاهانی چند ساله ، بدون کرک، آبزی یا رطوبت پسند ، ساقه زیرزمینی ضخیم ، خزنده. ساقه ها راست برگها قاعده ای، در قاعده غلاف دار، متناوب ، خطی، گل آذین چتر مانند ، شامل یک گل انتهایی و سه گرزن یک سویه ، هر یک دارای یک برگه، برگه ها گریبان را بوجود می آورند.
گل ها نر، ماده ، منظم ، کاسبرگها سه تایی ، گلبرگ مانند، گلبرگها سه تایی کمی (به طور ضعیف) از کاسبرگ ها بلندتر، پرچم ها نه تایی ، بساک از سطح درونی شکوفا ، برچه ها 6-9 به طور ضعیفی (کمی) در قاعده پیوسته ، زبرین با غده شهدی دیواره ای و تمکن مرکزی خامه ها دایمی، میوه برگه یا فولیکول، دانه ها بدون اندوسپرم، جنین راست.
تیره هزارنی دارای 9 جنس و 9 گونه در نیمکره شمالی و یک جنس در نیمکره جنوبی است و به طور کلی انواع این تیره بیشتر در نواحی معتدل پراکنده اند از این تیره در ایران فقط یک گونه بنام هزارنی Butomus umbellatus وجود دارد که این گونه در شمال (در کنار آبهای راکد رشت و لاهیجان) ، آذربایجان ، کرمانشاه (در آبهای سرآب نیلوفر) غرب (اراک ، راسوند، درود) جنوب (شیراز و سیستان) انتشار دارد.​

تیره گل صدتومانی

شرح تیره گل صد تومانی Paeoniaceae
گیاهانی علفی، چند ساله برگها متناوب ، مرکب ، بدون گوشوارک، گل ها معمولاً منفرد ، نر، ماده ، بزرگ، منظم ، زیر تخمدانی (تخمدان فوقانی) کاسبرگ ها، پنج تایی ، جدا ، ناجور شکل، دائمی در حالت میوه گلبرگ ها جدا، پرچم ها متعدد ، برونگرا ( از مرکز به طرف بیرون گرد) برچه ها جدا روی طبق (صفحه ای مدور و تخت گوشتی) قرار گرفته. میوه گروهی از 2-8 برگه (فولیکول) هر کدام دارای چندین دانه.
این تیره گاهی با تیره Ranunculaceae ادغام می شود و گاهی نیز بصورت جدا مطرح است.
در ایران یک جنس و دو گونه دارد که فراوانترین آن ها گل صدتومانی Paeonia Witmanniana است.​

تیره گل اختری


شرح تیره گل اختری Cannaceae

گیاهان این تیره گیاهانی چند ساله و ریزوم دار(دارای ساقه های زیرزمینی).برگ های قاعده ای به هم پیچیده،به شکل ساقه ای راست و کاذب در آمده.برگ ها بیضوی،گل آذین خوشه ای برگه ها کوچک، تخم مرغی،گل ها نر-ماده،نا منظم،معمولاً به صورت پانیکول سنبله مانند ،انتهایی،گلپوش خارجی(کاسه گل)سه تایی و جدا،گلوپش درونی(جام گل)لوله ای و به پرچم ها چسبیده،پرچم ها گلبرگ نما،دارای رنگ روشن و درخشان،پرچم های بارور دارای کیسه گرده ای که نیمی از آن بر روی پرچم دیگر قرار گرفته،پرچم عقیم پائینی به طرف عقب لوله شده (پیچیده) به شکل لب در میآید.
تخمدان زیرین،سه خانه ای ،تمکش محوری،میوه کپسول،دانه ها گرد(دایره ای)با اندوسپرمی محکم.
این تیره فقط دارای یک جنس بنام گل اختری Canna است که تقریباً 50تا 60 گونه دارد که در مناطق گرم و مرطوب و شبه گرم و مرطوب آمریکا و آسیا پراکنده اند.
این تیره در ایران دارای یک گونه بنام گل اختری Canna indica است که به عنوان زینتی در سرا سر ایران بویژه در تهران و پارکها و حاشیه باغچه ها و برخی اماکن کاشته می شود.
این گیاه احتمالاً از اروپا به ایران آورده شده است.

 

[hoseindavudi]

تیره سنجد تلخ



شرح تیره شال سنجد – تیره سنجد تلخ Meliaceae
گیاهان تیره شال سنجد به صورت درخت یا درختچه ، بندرت علفی و شامل 51 جنس و در حدود 1000 گونه می باشند که بطور اختصاصی در نواحی گرم و بین استوایی می رویند بطوریکه فقط تعداد کمی از آنها در نواحی معتدله یافت می گردند. عموماً برگهائی متناوب بدون استیپول ، ساده یا مرکب و گلهائی نر - ماده ، بندرت بر دو نوع نر و ماده، پلی گام – دو پایه و غالباً مجتمع به صورت خوشه دارند.
کاسه گل آنها شامل 4 یا 5 تقسیم و جام گل آنها مرکب از گلبرگهای آزاد و یا پیوسته به هم در قاعده است. میوه آنها سته ، شفت و یا پوشینه می باشند.​

تیره سنجد



شرح تیره سنجد Elaeagnaceae
تیره سنجد مرکب از گیاهانی به صورت درخت یا درختچه غالباً خاردار و مرکب از 3 جنس و متجاوز از 20 گونه (در بعضی کتب علمی 50 گونه ) است.
در غالب رده بندی ها نیز به علت فاقد بودن جام گل در بین گیاهان بدون گلبرگ جای داده می شود ولی امروزه با توجه به شباهتی که تخمدان مادگی گیاهان آن به گیاهان راسته Myrtales دارد آنرا به این راسته ضمیمه می نمایند. در منطقه و سپس از امریکای شمالی اروپا و جنوب آسیا نیز با آنها برخورد می شود.
از نظر کلی عموماً گیاهانی با برگهای متناوب (بندرت متقابل) ساده ، بدون استیپول و پوشیده از تار های نقره ای می باشد.
گلهای آنها بر دو نوع نر و ماده ، پلی گام 2 پایه و معمولاً شامل قطعات 4 تایی است درون پوشش گل آنها پرچم هایی به تعداد کاسه گل یا 2 برابر آن و مادگی مرکب از یک برچه محتوی یک تخمک جای دارد.میوه آنها سته مانند و ناشکوفا است. جنس مهم آن Elaeagnus است که غالب گیاهان این تیره در آن جای دارد.

تیره شاه بلوط هندی



شرح تیره شاه بلوط هندی Hippocastanaceae
گیاه تیره شاه بلوط هندی عموماً درختی و دارای برگهای متقابل مرکب از برگچه های نا مساوی و منتهی به یک نقطه می باشند و شامل 2 جنس و 18 گونه هستند و بنحوی پراکندگی دارند که به فواصل دور از یکدیگر مانند آمریکای شمالی شبه جزیره بالکان، ارتفاعات هیمالیا و آمریکای مرکزی یافت می شوند.
در گذشته این تیره از نظر شباهت گلی گیاهان آن با Sapindaceae ها در تیره اخیر جای داده می شد ولی امروزه با توجه به اختلافات زیادی که گیاهان آن تیره مذکور دارند به صورت تیره جداگانه در آمده است. از اختصاصات گیاهان این تیره آن است که گلهای مجتمع به صورت خوشه های انتهایی دارند و چون گل آذین آنها در زمستان هنگامی که هنوز به صورت جوانه است ترکیب بندی حاصل می کند از این جهت شگفتن گلهای آنها زودتر از غالب گیاهان یعنی در اوایل بهار صورت می گیرد این گیاهان گلهایی نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده، نامنظم ، شامل 4 یا 5 کاسبرگ و به همان تعداد گلبرگ دارند. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها (گاهی کمتر) و مادگی آنها مرکب از سه برچه می باشد.