مقالات كشاورزي جامع (ويژه دانشجويان كشاورزي)

[hoseindavudi]

تیره چندل Rhizophoraceae

گیاهان این تیره درخت یا درختچه هایی هستند که در کناره یا حاشیه آب دریا می رویند و درون آب این بخش از سواحل در مناطق بین گرمسیری نوعی رویش خاص بنام جنگل مانگروو (Mangrove) را تشکیل می دهند.

تیره جندل تیره کوچکی مجاور کومبرتاسه است که غالباً از لحاظ داشتن تخمدان چند خانه ای (2 تا 6 خانه) و 2 تخمک در هر خانه با تیره کومبرتاسه تفاوت دارد.

این گیاهان که در نوار پر پیچ و خم سواحل دریاهای گرم تیپ رویشی خاص مانگروو را تشکیل می دهند بخوبی می توانند هجوم امواج را تحمل کنند و با محیط کاملاً سازگار شوند.






جنگلهای انبوه و متراکمی را که این درختان در ساحل بوجود می آورند بتدریج تا آخرین حد ممکن در دریا پیشروی می کنند تا بالاخره به حد ثابت و پایداری برسد. در بعضی سواحل جبهه جلو این جنگلها حتی زمان جزر دریا نیز از آب خارج نمی شوند.

تمام گیاهان این تیره چوبی دارای برگهای ساده چرمی معمولاً متقابل و گوشوارک دار و واجد گلهایی با تخمدان نیمه زیرین یا کاملاً زیرین هستند.

معمولاً کاسه گل در این گیاهان شامل 4 تا 8 کاسبرگ جام دارای 4 تا 8 گلبرگ و پرچم ها 2 تا 4 برابر تعداد گلبرگها و گاهی بیشتر هستند مادگی شامل 2 تا 4 برچه است که تخمدانی غالباً 4 خانه ای با تمکن محوری تشکیل می دهند هر خانه تخمدان در اصل محتوی دو تخمک آویخته است و میوه اشکال متفاوتی دارد.

گیاهان این تیره فاقد آبکش درونی و همچنین دستگاه ترشح کننده اسانس هستند و در عوض در تمام بافتها به طور فراوان سلولهایی محتوی تانن دارند.

این تیره 16 جنس و 120 گونه دارد که در مناطق گرم و مرطوب پراکنده اند و اغلب به شکل رویش های حاشیه دریایی با ساحل گلی Mangrove دیده می شوند.






در ایران یک جنس و گونه از این تیره بنام Mucronata Rhizophora به نام فارسی چندل در لا به لای درختان حرا (Avicenia marina) در بندر سیریک (بیابان) می روید چوب این درخت در صنعت لنج و کشتی سازی ارزش زیادی دارد.

 

[hoseindavudi]

تیره کاسنی Compositae

تیره مهمی از گیاهان گلدار پیوسته گلبرگ و شامل تقریباً 9000 جنس و متجاوز از 20000 گونه است که در تمام نقاط کره زمین و حتی در مناطق مختلف یک ناحیه بافت می شود.

گیاهان این تیره عموماً علفی، یکساله یا پایا و بندرت به صورت درختچه های کوچک یا درخت های کوچک می باشند برگهای آنها دارای شکل و ظاهر بسیار متنوع در گونه های مختلف است بطوریکه کلیه حالات ممکن است سازش برگ با محیط زندگی در آنها قابل تشخیص می باشد و فقط تنها صفتی که در همه آنها عمومیت دارد فقدان زائده زیر برگ یعنی استیپول در آنهاست .





در بین آنها به تفاوت انواعی با برگهای ساده به وضع متناوب یا متقابل بندرت مرکب از برگچه های شانه ای و یا پنجه ای با پهنک منقسم به قطعات متحدالشکل مشاهده میگردد.

از اختصاصات این گیاهان آن است که عموماً گلهایی مجتمع به صورت گل آذین کاپیتول دارند و این خود باعث می گردد که در همان نظر اول پی به تشخیص تیره این گیاهان برده شود.

در قاعده کاپیتولهای این گیاهان نیز تعدادی براکته مختلف الشکل در یک چند ردیف دیده می شود که مجموعاً انولوکر نام دارند علاوه بر براکته های مذکور که براکته خارجی نامیده می شوند براکته های داخلی نیز در کاپیتولها به تفاوت وجود دارد که در قاعده گلها بر روی نهنج قرار دارند اینگونه براکته‌ها به علت فشردگی زیاد به صورت زبانه نازک و ظریف و تار مانند و غیره در آمده اند براکتر های داخلی ممکن است اصولاً در کاپیتول بعضی این تیره دیده نشود.

گلهای هر کاپیتول ممکن است لوله ای زبانه ای یا به هر دو صورت و یا آنکه مرکب از دو لوب متمایز باشد تعداد گلهای کاپیتولها نیز ممکن است کم و یا آنکه خیلی زیاد باشد مانند آنکه در گل آفتاب گردان تعداد گلها به 1000 می رسد در حالیکه در برخی Xanthum ها هر کاپیتول دارای بیش از یک گل نیست گیاهان تیره کاسنی را با توجه به نوع گلهای واقع بر نهنج به چهار تیره فرعی زیر تقسیم می کنند.

Tubuliflorae : دارای گلهای لوله ای

Liguliflorae : دارای گلهای زبانه ای

Radiae : دارای گلهای لوله ای و زبانه ای

Labiatiflorae : دارای گلهای مرکب از دو لب

گیاهان تیره کاسنی دارای صفات تشریحی غیر یکسان اند بنحوی که انتخاب یک صفت که لااقل بتواند در دسته بزرگی از آنها عمومیت داشته باشد کم است.

خلاصه مشخصات تشریحی گیاهان این تیره بقرار زیر است :

1- وجود آبکش داخلی در Liguliflorae ها

2- وجود تارهای غیر ترشحی به اشکال مختلف

3- وجود تارهای ترشحی که معمولاً شامل یک پایه کوتاه و منتهی به چند سلول در قسمت آزاد خود می باشد.

4- وجود مجاری ترشحی شیزون و مجاری شیرابه و یا سلولهای ترشحی

5- وجود دسته های فیبر بر روی حلقه ای در خارج آبکش گیاهان علفی

 

[hoseindavudi]

تیره خرزهره Apocynaceae


گیاهان تیره خرزهره از نظر شکل ظاهری اختلاف بسیار با یکدیگر دارند مانند آنکه ع ده ای از آنها به صورت علفی با بوته هایی با ساقه راست یا بالا رونده و بعضی دیگر به صورت درخت یا درختچه می باشند.

انواع بالا رونده آنها بوسیله پیچک با قلابهائی که دارند از گیاهان و تکیه گاههای مجاور خود بالا می روند.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی ساده ، کامل ، متقابل ، فراهم و بندرت متناوب ولی فاقد استپیول دارند. گلهای آنها 4 یا 5 قسمتی ، نر - ماده منظم ، به رنگهای متفاوت و مجتمع به صورت خوشه یا گرزن دو سویه اند که بعداً به صورت یکسویه یا مار پیچی شکل و یا به صورت دیگر در می آیند.





بعضی از این گیاهان نیز گلهائی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند. کاسه گل آنها در قسمت داخل، دارای زوائدی است که مجموعاً کاسه فرعی کوچکی را بوجود می آورد جام گل آنها به اشکال مختلف لوله ای و یا منحصراً شامل پهنکی مرکب از 4 یا 5 لوب است ضمناً زوائدی تاج مانند با بریدگیهای متعدد غالباً در سطح داخلی آن دیده میشود و این صفت یکی از مشخصات گیاهان این تیره به شمار می آید.

پرچم های این گیاهان دارای میله پیوسته به جام است.بساک آنها معمولاً به علت کوتاه بودن میله پرچم پائین تر از سطح پهنک جام قرار می گیرد. از اختصاصات دیگر بساک پرچم ها این است که معمولاً در بالای کلاله بنحوی به هم نزدیک می گردند که مجموعاً قسمت مخروط مانندی بوجود می آید.

مادگی آنها 2 برچه ای و غالباً محتوی تخمک های فراوان است. میوه آنها به اشکال مختلف فولیکول ، پوشینه ، سته و شفت است. در انواعی از این گیاهان نیز که میوه خشک دارند دانه ها دارای تارهای ظریف فراوان است که خود باعث سهولت انتشار آنها در محیط های اطراف می گردد.

گیاهان این تیره دارای اختصاصات تشریحی به شرح زیر می باشند :

1- ساقه آنها غالباً دارای آبکش حول مغزی است.

2- دسته های پریسیکلیک در ناحیه ریشه زا دارند.

3- دارای مجاری ترشحی لاتکس به وضع منشعب ولی فاقد جدار عرضی می باشند. این مجاری معمولاً در آبکش و یا در حدود اطراف آن دیده می شود.

در مجاری ترشحی این گیاهان شیرا به سفید رنگی جریان دارد که شامل مقداری کائوچوک است. بطوریکه به علت زیاد بودن این ماده از بعضی از آنها مانند Landolphia ها و Funtumia ها می توان استخراج کائوچوک نمود.

تیره خرزهره دارای حدود 1300 نوع گیاه است که در 300 جنس جای داده شده اند.

از جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Strophanthus (دارای حدود 50 گونه)

Thevetia (گونه10)

Vinca ( گونه5)

Landolphia ( گونه40)

Aspidosperma ( گونه40)

Apocynum ( گونه5)

 

[hoseindavudi]

تیره خرما Palmaceae

تیره خرما از نظر دارا بودن درختان مفید در ردیف پر اهمیت ترین تیره ها جای دارد گیاهان آن از نظر کلی شباهت بسیاری به یکدیگر دارند و اختلاف گونه های مختلف آنها بیشتر مربوط به شکل ظاهری ساقه ، نوع برگ و مخصوصاً مادگی و میوه آنهاست.

گیاهان تیره خرما ساقه غیر منشعب و کم و بیش استوانه ای دارند غالب آنها دارای اثر برگهای از بین رفته و یا بقایای آنها بر روی تنه خود هستند ولی در بین آنها انواع معدودی با ساقه های متفاوت نیز دیده می شوند برگهای آنها معمولاً در قسمت انتهائی ساقه پدید می آید که ممکن است ظاهر باد بزنی ، نوک تیز و یا کم و بیش مدور داشته باشند گلهای آنها نیز در صورت نر و ماده (بندرت – نر – ماده) واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع در درون محفظه ای بنام اسپات است در گلهای نر آنها 2 ردیف 3 تائی از پرچم 1 (گاهی بیشتر از 6 پرچم و یا کمتر از آن) و در گلهای ماده آنها مادگی مرکب از سه برچه آزاد یا پیوسته به هم مشاهده می گردد.






مجموعه برچه های پیوسته به هم آنها نیز تخمدانی فوقانی ، 3 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه بوجود می آورد ولی از 3 خانه تخمدان به همیشه 2 تای آنها نمو حاصل نمی کند بطوریکه پس از تبدیل تخمدان به میوه منحصراً یک دانه در آن تشکیل می شود .

میوه آنها به صورت شفت یا سته و دارای شکل ظاهری متفاوت است بعضی از آنها مانند درخت نارگیل میوه بزرگ به صورت شفت یا ساختمانی خاص بعضی دارند.

در این تیره 4000 گونه گیاه در متجاوز از 200 جنس جای دارد.

از جنس های مهم آن Sabal (دارای 30 گونه)

Copernicia ( گونه20)

Ceroxylon ( گونه20)

Areca ( گونه50)

Elaeis ( گونه2)

Raphia ( گونه30)

 

[hoseindavudi]

تیره خشخاش Papaveraceae

گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند .





وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند .

این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آنها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر – ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک (در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی مرکب از تخمدانی چند خانه است. در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و 6 گلبرگ دیده میشود.





از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.

غالب گیاهان این تیره مانند papaver ها ، Glaucium ها ، Chelidonium ها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصاً دربافت آبکش دیده می شوند.

شیرابه آنها ممکن است شیری رنگ(papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium) ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria ها) باشد.





گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوان دارد.​

​

 

[hoseindavudi]

تیره روناس Rubiaceae

تیره روناس دارای گیاهانی با ظاهر متفاوت از یکدیگر می باشد بطوریکه در بین آنها انواع علفی با ساقه چهار گوش مانند Galium ها و Rubia ها و نمونه های درختچه مانند نظیر Coffea ها و یا انواعی به صورت درخت مانند Cinchona ها وجود دارد.

بعضی از آنها مانند Galium ها دارای زوائد قلاب مانند در زوایای ساقه خود می باشند، که باعث می گردد گیاه به سهولت بتواند با تکیه گاه ارتباط حاصل کند و از آن بالا رود. تیره روناس دارای حدود 500 جنس و 6000 نوع گیاه است.





از مشخصات گیاهان این تیره آن است که برگهائی متقابل ، ساده ، کامل و نوک تیز دارند. زائده های زیر برگ آنها (استیپولها) ، دارای اختصاصاتی است که آنها را از گیاهان دیگر متمایز می سازد زیرا غالباً بر اثر نمو خارج از حد ظاهری شبیه برگهای معمولی را پیدا می کنند بطوریکه در گیاه به جای 2 برگ متقابل 4 یا 6 برگ به وضع فراهم دیده می شود که مازاد آن استیپولهای برگ مانند است. بعضی از این گیاهان مانند Coffea ها و Cinchona ها نیز استپیول نازک و غشائی دارند، گلهای آنها منظم ، نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی و مجتمع به اشکال مختلف خوشه یا گرزنهایی به اشکال متفاوت و یا با ظاهر کاپیتول مانند است.

عموماً پرچم هائی به تعداد تقسیمات جام گل ، معمولاً پیوسته به لوله و در گونه های مختلف به دو صورت کوتاهتر یا بلندتر از طول جام گل دارند.

مادگی آنها غالباً مرکب از 2 برچه است که مجموعاً تخمدانی 2 خانه (یا بیشتر) و محتوی یک تخمک (یا بیشتر) در هر خانه به وجود می آورند.

میوه آنها در انواعی که تخمدان 2 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه دارند به صورت 2 فندقه ای است ولی در مواردی که تخمدان محتوی تخمک های فراوان است از نمو آن میوه ای به صورت پوشینه نتیجه می شود.

بعضی از این گیاهان نیز میوه هایی به صورت سته (Rubia) یا شفت و محتوی 2 دانه (مانند Coffea ها) دارند.

گیاهان تیره روناس از نظر تشریحی هیچ گونه اختصاصات معین ندارند ساقه بعضی از آنها دارای دسته های فیبر در ناحیه آبکش است.

در عده ای از آنها نیز بلورهای ستونی شکل رافید و یا ذرات ماسه ای شکل و عاری از تزئینات دیده می شود. عموماً فاقد بافت ترشحی می باشند به تفاوت در بعضی از آنها آوندهای ناقص شبیه بازدانکان مشاهده می گردد.

در تیره روناس گیاهان متنوعی از نظر شکل ظاهر و تعداد نوع جای دارند که بطور متفرق در نواحی مختلف کره زمین پراکنده اند و چون حداکثر انتشار آنها در مناطق گرم کره زمین می باشد از این جهت باید آنها را گیاهان مخصوص این نواحی به حساب آورد.

جنس های مهم تیره روناس عبارتند از :

Oldenlandia (دارای 300 گونه)

Cinchona ( گونه40)

Gardenia ( گونه100)

Cfooea ( گونه60)

Ixora ( گونه400)

Psychotria ( گونه700)

Asperula ( گونه100)

Galium ( گونه400)

 

[hoseindavudi]

بیماری پوسیدگی ذغالی سویا


عامل بیماری قارچ Tiarosporella phaseolina) Macrophomina phaseolina) می باشد. ازبیماریهای خیلی مهم سویا میباشد. قسمتهای ازساقه را آلوده و سیاه میکند که در درون آنها اسکلروتهای ریز سیاهرنگ به تعداد زیاد یافت میشوند که سبب سیاه شدن و پوک شدن ساقه میشود. در بعضی مناطق تولید پیکنیدیوم میکند. این قارچ در استان فارس خیلی زیاد است وبیشتر مربوط به مناطقی است که بارندگی کم بوده وبنابراین درسالهای خشک بیماری خیلی مهمی محسوب میشود. این قارچ بعنوان ساپروفیت روی ریشه های اکثر گیا هان مرده در همه جای ایران دیده میشود. میزبانهای زیادی دارد و در دمای 35-28 درجه سانتیگراد بسیار فعال است. وقتی در گیاه تنش آبی داشته باشیم قارچ خیلی متهاجم است. مبارزه با آن خیلی مشکل است.

کنترل:

1- استفاده ازارقام مقاوم.

2- تقویت کودی وآبی نبات.

3- بذر سالم زیرا گاهی بذرزاد می شود​

سفیدک کرکی (داخلی ) سویا Soybean downy mildew




عامل بیماری قارچ (P.soja) Peronospora manshuricaاست. این بیماری از مازندران، گیلان وگلستان گزارش شده است و بر روی گیاه ایجاد برگریزی می نماید که بیماری خیلی مهمی در این مناطق به شمار می آید. ااسپورهای این قارچ خیلی جالبند و هنگا میکه می رسند جدار بیرونی آنها چروکیده میباشد. این بیماری نیز بذرزاد است. بهینه دما برای بیماری 22-20 درجه سانتیگراد است. قارچ نژادهای فیزیولوژیک زیادی دارد (حدود25 نژاد گزارش شده است). گیاهان جوان حساسترند و وقتی برگ مسن میشود مقاومتر می گردد.

کنترل:

1- استفاده ازبذر سالم وضد عفونی بذر با سموم سیستمیک.

2- شخم پس از برداشت جهت تسهیل تجزیه بقایا.

3- استفاده از ارقام مقاوم با دانستن نژاد قارچ.

4- تناوب زراعی

 

[hoseindavudi]

سوختگی باکتریایی سویا soybean bacterial blight



بیماری ناشی از Pseudomonas syringae pv. glycinea بیماری به صورت لکه های آبگز که بعداً قهوه ای یا سیاه می شوند روی قسمتهای مختلف گیاه مانند برگچه، ساقه، نیام به وجود می آید. همراه لکه ها هاله ای نیز دیده می شود


لکه قهوه ای سویا soybean brown spot



بیماری ناشی از قارچ Mycosphaerella uspenskajae (آنامورف:Septoria glycines ) که نشانه آن تشکیل نقاط و لکه های کوچک قهوه ای روی دو طرف برگ و زردی و ریزش برگ است. این لکه ها ممکن است روی ساقه، نیام ودانه نیز تشکیل شود



پوسیدگی اسکلروتی سویا Soybean sclerotium blight


یماری ناشی از Athelia rolfsii است که در سویا طوقه، ساقه و برگ دچار پوسیدگی می شود. توده سفید میسلیومی با سختینه های منظم گرد و قهوه ای قارچ روی قسمتهای آلوده از مشخصات بیماری است.



لکه موجی سویا Soybean target spot



بیماری ناشی از Corynespora cassiicola است که روی برگ ایجاد لکه های حلقوی متحدالمرکز قهوه ای می کند. قارچ بروی سایر قسمتهای گیاه(ساقه، ریشه، نیام) تولید لکه های تیره می کند​

 

[hoseindavudi]

ریزوکتونیایی حبوبات Rhizoctonia solani

ریزوکتونیا به انواع حبوبات خسارت میزند منتهی در هر کدام بیماری خاصی ایجاد می کند. اصولاً این قارچ بیشتر نباتات کوچک و جوان را از بین میبرد. در بعضی حبوبات مثل لوبیا سبز و باقلا. ریزوکتونیا دربلوغ هم بیماری ایجاد میکند. این قارچ همچنین قادر به تولید پوسیدگی بذر هم میباشد.





در مورد عدس آلودگی ریزوکتونیا سبب تولید رنگ بنفش در برگ میشود. روی ساقه، طوقه و کوتیلدونها نیز زخم (شانکر )ایجاد میشود. ریزوکتونیا به قسمتهای هوایی هم حمله میکند و تولید حالت تار عنکبوتی (Web blight ) مینماید که بیشتر در مناطق دارای بارندگی زیاد دیده میشود. گروه آناستو موزی ریزوکتونیاهای حبوبا ت AGl می باشد.





مبارزه:

1- ارقام مقاوم

2- ضد عفونی بذر با کاپتان (آسانترین ،مطمئن ترین وبی خطر ترین است). قبلاً سموم تراکوت وDexanole هم درایران بوده ومصرف می شده است. PCNB هم مًوثراست ولی روی پی تیوم اثر ندارد.

3- عمق بذر در کاشت مهم است. چون قارچ بیشتر به بافت جوان میزند. اگر بافت جوان کمتر در معرض قارچ واقع شود بیماری کمتر است. بنابراین هر چه عمق کمتر باشد بهتر است​

ریزوکتونیایی حبوبات Rhizoctonia solani

ریزوکتونیا به انواع حبوبات خسارت میزند منتهی در هر کدام بیماری خاصی ایجاد می کند. اصولاً این قارچ بیشتر نباتات کوچک و جوان را از بین میبرد. در بعضی حبوبات مثل لوبیا سبز و باقلا. ریزوکتونیا دربلوغ هم بیماری ایجاد میکند. این قارچ همچنین قادر به تولید پوسیدگی بذر هم میباشد.





در مورد عدس آلودگی ریزوکتونیا سبب تولید رنگ بنفش در برگ میشود. روی ساقه، طوقه و کوتیلدونها نیز زخم (شانکر )ایجاد میشود. ریزوکتونیا به قسمتهای هوایی هم حمله میکند و تولید حالت تار عنکبوتی (Web blight ) مینماید که بیشتر در مناطق دارای بارندگی زیاد دیده میشود. گروه آناستو موزی ریزوکتونیاهای حبوبا ت AGl می باشد.





مبارزه:

1- ارقام مقاوم

2- ضد عفونی بذر با کاپتان (آسانترین ،مطمئن ترین وبی خطر ترین است). قبلاً سموم تراکوت وDexanole هم درایران بوده ومصرف می شده است. PCNB هم مًوثراست ولی روی پی تیوم اثر ندارد.

3- عمق بذر در کاشت مهم است. چون قارچ بیشتر به بافت جوان میزند. اگر بافت جوان کمتر در معرض قارچ واقع شود بیماری کمتر است. بنابراین هر چه عمق کمتر باشد بهتر است​