Maryam
متخصص بخش ادبیات
اگر سری به بازار لوازم خانگی بزنید، با انواع ظروف طبخ غذا روبه‌رو خواهید شد. ظروفی با اشکال و اندازه‌های گوناگون و البته چشم‌نواز و زیبا که انتخاب را برای شما سخت می‌کند. این جاست که شما برای خرید بهترین‌ها، به فروشنده اعتماد می‌کنید و از او مشورت می‌گیرید. اما آیا فروشنده از اثرات مفید یا احیانا سوء این ظروف بر سلامتی بدن اطلاع کافی دارد و ما می‌توانیم به اطلاعات چنین فردی اعتماد کنیم و سلامت خود و خانواده‌مان را به دست او بسپاریم؟
مسلما جواب منفی است، زیرا فروشنده فقط به مدت کارکرد و عمر مفید ظروف، آسانی کار و به میزان سودآوری آن توجه دارد.
آیا شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که فکر می‌کنید جنس ظرف نمی‌تواند تاثیری روی غذا داشته باشد و ارزش غذایی غذای طبخ شده بستگی به مواد اولیه آن دارد؟
باید بگویم که این یک باور غلط است. ظروف مختلفی که برای پخت و پز غذا استفاده می‌کنیم، می‌توانند تاثیرات گوناگونی روی مواد غذایی بگذارند که در برخی موارد می‌تواند تاثیرات سوئی باشد که در درازمدت آسیب‌های جدی به بدن وارد می‌کند و گاهی غیرقابل جبران خواهد بود.
بیشتر خانم‌ها ترجیح می‌دهند برای پخت و پز از ظروف تفلون استفاده کنند و آن هم به دلیل نچسب بودن و راحتی شستشوی آنهاست، اما اگر در نگهداری این ظروف دقت نکنند و این ظروف به هر دلیلی خش‌دار شوند، سبب ترکیب مواد شیمیایی تفلون با غذا شده و سرطان‌زا می‌شود. در ظروف تفلون از فلزی به نام "کادمیوم" استفاده می‌شود که از فلزات سنگین است و چنانچه ظرف دچار خش‌هایی بر اثر شستشو یا کشیدن قاشق و ... شود، فلز کادمیوم وارد غذا می شود و عوارض احتمالی مانند سرطان را پدید می‌آورد.
برخی افراد برای استفاده مجدد از این ظروف آسیب‌دیده، آنها را به مراکزی می برند و ترمیم می‌کنند، در حالی که باید بدانند با ترمیم این ظروف، آسیب بیشتری به بدن می‌رسد، پس هرگز این ظروف را ترمیم نکنید.
در زمان‌های گذشته بیشتر ظروف پخت و پز شامل ظروف رویی و مسی بود و حتما به یاد می‌آورید که مادربزرگ‌ها به دخترانشان تاکید می‌کردند که ظرف مسی چقدر می‌تواند برای سلامت مفید باشد و آنها را به استفاده از آنها ترغیب می‌کردند.
آیا این باورها درست هستند یا تنها یک عقیده اشتباه بوده‌اند؟
متاسفانه ظروفی که به نام رویی در بازار وجود دارد، در واقع از جنس "آلومینیوم" هستند و باید بدانید که استفاده از این ظروف برای پخت و پز، باعث آزاد شدن یون آلومینیوم می‌شود و این یون همراه با غذا وارد بدن می‌شود و در درازمدت می‌تواند عوارضی مانند کم‌خونی، یبوست، اختلالات گوارشی، پوکی استخوان و حتی آلزایمر را به وجود آورد. پس بهتر است هنگام خرید ظروف رویی دقت کنید که حتما جنس آنها اصل باشد. اگر ظرف خریداری شده از جنس روی باشد، باعث خروج یون روی از ظرف به غذا می‌شود که باعث جبران کمبود روی در بدن هم می‌شود.
متخصصان صنایع غذایی، ظروف مسی را بهترین ظروف برای پخت غذا می‌دانند، به شرطی که ظرف مسی به شکل مناسبی قلع‌اندود شده باشد، یعنی برای قلع اندود کردن آن از مواد حاوی سرب استفاده نشده باشد، زیرا سرب می‌تواند باعث مسمومیت شود و در درازمدت خطر جدی برای سلامتی بدن محسوب می‌شود.
دیده شده که برخی افراد با وجود از بین رفتن روکش قلع، باز هم در چنین ظروفی به پخت و پز ادامه می‌دهند و معتقدند که ورود مس در غذا برای سلامت مفید است، ولی واقعیت چیز دیگری است. به این دسته از افراد توصیه می‌شود، هرگز از ظروف مسی بدون روکش قلع استفاده نکنند، زیرا یون مس نه تنها برای بدن مفید نیست، بلکه در مدت زمان طولانی، در کبد جمع شده و باعث آسیب این عضو می شود.
بهترین کار این است که هنگام شستشوی این ظروف دقت کنید تا لایه قلع‌اندود شده از بین نرود یا خش برندارد و همچنین غذاهای ترش یا اسیدی را در این ظروف طبخ نکنید، زیرا اسید باعث از بین رفتن روکش قلع می‌شود.
با توجه به مطالعات انجام شده، ظروف استیل و پیرکس می‌توانند جزو بهترین ظروف برای پخت انواع غذاها باشند. ظروف پیرکس از انواع بلور با نوعی عملیات حرارتی تنش‌زدایی و با افزودن نوعی ماده با نام تجاری "بوداکس" به مواد اولیه، تولید می‌شوند. طبخ غذا در ظروف پیرکس بسیار سالم و بهداشتی است، زیرا تقریبا تمام غذاها را می‌توان بدون ترس از تاثیر سوء ظروف بر غذا در آنها درست کرد، زیرا اسید و باز روی آنها هیچ تاثیری ندارند.
بعضی از افراد این ظروف را روی حرارت بالا و شعله مستقیم اجاق گاز قرار می‌دهند، ولی باید بدانید که این روش کاملا اشتباه است. پیرکس حرارت را به خوبی، ولی به طور غیر یکنواخت منتقل می‌کند، بنابراین باید دقت کرد که این ظروف با المنت‌های برقی و حرارت بسیار زیاد به صورت مستقیم تماس نداشته باشند، بلکه در مایکروویو یا اجاق گاز به شکلی غیر مستقیم حرارت ببینند.
علاوه بر این ها بهترین ظروف برای پخت مواد غذایی حاوی آهن مثل انواع گوشت‌ها ظروف آهنی است، زیرا ظروف آهنی مقداری جزئی آهن وارد غذا می‌کنند. شاید فکر کنید ظرفی که به طور خالص از جنس "آهن" باشد، وجود ندارد، چون در این صورت، ظرف بر اثر شستشو زنگ می‌زند و نمی‌توان از آن استفاده کرد. در جواب باید گفت چنین ظرفی وجود دارد و در واقع همان ظروف استیل است که در اصل آهنی بوده و روی آن با روکشی پوشیده شده است. اما این ظروف با تمام ویژگی‌های مثبتی که دارند، می‌توانند گاهی مشکل‌ساز باشند. بزرگ‌ترین مشکلی که این قبیل ظروف دارند، این است که غذا به آنها می‌چسبد و در صورت سرخ کردن غذا، ظرف می‌سوزد. پس بهترین توصیه این است که از ظروف استیل برای طبخ غذا به شکل آبدار (مثل سوپ و آش) استفاده شود.
ظروف سفالی، از گذشتگان مان برای ما به ارث مانده است. این ظروف به دلیل زیبایی و باورهایی مبتنی بر بی‌ضرر بودن آنها طرفداران خاص خودش را دارد، اما این باور که این ظروف بی‌ضرر است، کاملا غلط است، زیرا در حال حاضر برای از بین بردن سطوح ناصافش، آن را رنگ می‌کنند و این رنگ حاوی فلزات سنگینی مانند سرب است که عوارضی مانند کندذهنی، افسردگی و بعضی مسمومیت‌ها را در درازمدت به دنبال دارد.
در گذشته از ظروف لعابی زرد رنگ استفاده می‌شد که بهترین ظروف برای پخت و پز و نگهداری غذا بود و هیچ گونه اثرات سوئی بر سلامتی بدن نداشت.
از ظروفی که شاید این روزها طرفداران زیادی هم نداشته باشد، می‌توان به ظروف ملامین اشاره کرد. در ظروف ملامین، یک لایه لعابی برای محافظت روی آنها پوشانده می‌شود که بسیار نازک بوده و آسیب‌پذیر است و چنانچه این لایه لعابی بر اثر استفاده نامناسب از بین برود، نفوذ میکروب در این ظروف آسان می‌شود.