Maryam
متخصص بخش ادبیات
بسیاری از کودکان دارای لکنت زبان هستند ؛ از این مساله والدین و به خصوص خود کودک ناراحت است . چه راه کاری برای این موضوع باید اندیشید؟
حدود یک درصد افراد جامعه به لکنت زبان مبتلا هستند. این اختلال گفتاری که معمولاً بین سنین 2 تا 7 سالگی آغاز می شود، به صورت های متنوعی بروز می کند اما در همه ی آن ها، نوعی اختلال غیر ارادی در ریتم و روانیِ کلام دیده می شود. شیوع آن در پسران، سه تا چهار برابر دختران است؛ درصورتی که پدری مبتلا به لکنت باشد،20 درصد فرزندان پسر و 10 درصد فرزندان دختر نیز مبتلا خواهند شد.
معمولاً لکنت به یک باره اتفاق نمی افتد، بلکه در عرض چند هفته تا چند ماه و به تدریج شکل می گیرد. این افراد، هنگام صحبت دچار مکث ها، کشیدن ها یا تکرارهای غیرارادی کلمات می شوند و گاهی برای پرهیز از قطع کلام، کلماتی غیر از آن چه قصد بیان آن را داشته اند، جایگزین می کنند. برخی مبتلایان ممکن است موقع حرف زدن، حرکات اضافی در بدن (تیک)، تغییر شکل هایی در صورت و یا پلک زدن های مکرر نیز داشته باشند. مبتلایان به لکنت، اغلب برای پیش گیری از قطع کلام و بیان سریع موضوع، با سرعت بالایی حرف می زنند که همین امر، موجب تشدید لکنت می گردد. مجموعه ی این علایم، برای شان تنش زا و آزاردهنده است و همین تنش، لکنت را تشدید می کند.
اغلب علایمی از اضطراب اجتماعی، احساس شرم و یا امتناع از رفتن به مدرسه و دانشگاه را نیز نشان می دهند. بنابراین در بسیاری از موارد برای پیش گیری از این احساس شرم، به انزوا طلبی و کناره گیری تدریجی از فعالیت های گروه ی روی می آورند. همین اجتناب، موجب افزایش اضطراب، تثبیت باور ناتوانی در حرف زدن و درنتیجه، تشدید بیماری شان می گردد. در طی زمان، مواقعی از شدت و ضعف در روند بیماری دیده می شود. گاهی فرد برای چندهفته تا چندماه می تواند بدون لکنت حرف بزند اما پس از مدتی (و معمولاً با یک استرس) دوباره دچار لکنت می شود. آموزش خانواده برای برخورد مناسب با فرد دچار لکنت، در کاهش استرس و کمک به روند بهبودی، نقش قابل توجهی دارد.
اگرچه شکایت اصلی بیماران، مکث های غیرارادی هنگام حرف زدن است، اما آن چه بیش از همه موجب تشدید لکنت می شود، تمایل به سریع صحبت کردن است. این افراد اغلب سعی می کنند پیش از بروز لکنت و به سرعت، حرف هایشان را بزنند. به همین علت، استفاده از تمرینات تنفسی و تشویق فرد به کاهش سرعت کلام، می تواند در بهبودی مؤثرباشد. این واقعیت که بیش تر مبتلایان موقع شعرخوانی، بدون لکنت، کلمات و عبارات را بیان می کنند، نشان دهنده ی اهمیت ریتم در روانیِ کلام است. هم چنین کودکان مبتلا، هنگام حرف زدن با حیوانات خانگی و عروسک های خویش نیز به راحتی و بدون لکنت صحبت می کنند. این موضوع، اهمیت استرس و احساس تحت ارزیابی بودن را در تشدید لکنت نشان می دهد.
علت لکنت زبان
در مورد علت ایجاد لکنت، نظریات مختلفی مانند تعارض های دوران کودکی، ترس ها، یادگیری، اِشکال مرکز کلام در مغز، وراثت و عادت مادر به تند حرف زدن مطرح شده اما هیچ کدام به اثبات نرسیده است. به نظر می رسد لکنت، تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل ژنتیک و محیطی عارض می شود. «مؤسسه ی گفتار آمریکا» معتقد است، لکنت، یک بیماری و یا حتی نشانه ای از یک بیماری نیست بلکه رفتار ناکارآمدی ست که آموخته شده و می تواند تغییرکند. بر همین اساس هنگام درمان، باید بر یادزدایی این اختلال و جایگزینی آن با یادگیری فنون صحیح بیان، تأکیدنمود. هم چنین باید این بیماران را یاری داد تا دیدگاه جدیدی نسبت به لکنت پیداکنند. لازم است به آنان کمک کنیم تا از داشتن لکنت، احساس شرم نکنند و به راحتی به حرف زدن ادامه دهند.
گفتاردرمانی (چنان چه با حوصله و درست به کار گرفته شود)، یکی از درمان های مناسب لکنت محسوب می شود. کاهش سرعت کلام، شروع نرم و آسان جملات و همین طور حرکت ملایم و نرم بین هجاها، سیلاب ها و کلمات، از بهترین تکنیک های گفتاردرمانی محسوب می شود. از تکنیک های مختلف هیپنوتیزمی نیز می توان برای تقویت اثر گفتاردرمانی استفاده کرد. هدف اصلی تکنیک های هیپنوتیزمی، کمک به مراجع برای غلبه بر اضطراب، افزایش عزت نفس، رعایت ریتم مناسب تنفس، تن آرامی و شمرده و آهنگین صحبت کردن است. هیپنوتراپی با استفاده ی درست از تکنیک های تقویت اعتمادبه نفس و روش قدرتمندی به نام تکنیک «اتاق های کنترلِ ذهن» می تواند موجب کاهش قابل توجه لکنت گردد.
قسمت عمده ی ذهن یا همان «ناخودآگاه»، اثر قدرتمندی بر رفتارهای شخص می گذارد اما از دیدِ او پنهان است و در شرایط معمول، فرد قادر به درک و شناسایی آن نیست. «ناخودآگاه» منشأ اغلب افکار، احساسات و رفتارهای ماست. خیلی از حس ها و حرکت های ما تحت اختیار «ناخودآگاه» اتفاق می افتند بدون این که ما نسبت به آن ها هوشیارباشیم و یا به طور ارادی در آن نقشی داشته باشیم.
به نظر می رسد «لکنت زبان» نیز نوعی رفتار غیرارادی ست که تحت کنترل «ناخودآگاه» اتفاق می افتد و فرد از علت دستور نابه جایی که مغز به عضلات مربوطه می دهد، بی اطلاع است. با این توضیح، «هیپنوتیزم» به دلیل دست یابی به ذهن «ناخودآگاه» می تواند در کنترل و تخفیف لکنت، اثر قابل ِتوجهی داشته باشد.
در پایان، بیان چند نکته ی مهم را ضروری می دانیم.
1- مقدار بهره مندی بیمار از فواید هیپنوتراپی، به میزان توانایی او برای هیپنوتیزم شدن بستگی دارد.
2- هیپنوتیزم، یک درمان کمکی مؤثر در لکنت است، بنابراین استفاده ی هم زمان از گفتاردرمانی، معمولاً نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت.
به دلیل ماهیت مزمن لکنت زبان، یادگیریِ استفاده از خودهیپنوتیزم برای تقویت و تداوم اثر درمان، بسیار کمک کننده است.
همه ی افرادی که دچار لکنت زبان هستند، از هیپنوتراپی (به درجات مختلف) بهره ی درمانی خواهند برد.
منبع : مجله شادکامی و مو فقیت