پايان كودكى، تمرين بزرگسالى
پايان كودكى، تمرين بزرگسالى
نوجواني، يكي از مهم‌ترين و پرارزش‌ترين دوران زندگي هر فرد محسوب مي‌شود و بلوغ، نقطه عطفي در گذر زندگي او از مـرحله كودكي به بزرگسالي است كه بي توجهي به آن بر زندگي فردي، اجتماعي و نيز بر روند آموزش او در مدرسه، تأثيرهاي ناگواري مي‌گذارد كه اغلب قابل جبران نيست.
در بيشتر كشورهاي جهان به خصوص كشورهاي درحال توسعه، بخش قابل توجهي از جمعيت را نوجوانان تشكيل مي‌دهند. با توجه به اين واقعيت كه نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند، پرداختن به مسائل بهداشتي‌شان (به خصوص بهداشت روان آنان) نه فقط براي خود آنها بلكه براي خانواده‌ها، جامعه و نسل آينده سودمند است و در برنامه توسعه هر كشوري بايد به مسائل آنها توجه خاص شود.
متاسفانه درمدارس كشور به دليل ضعف در آموزش مسائل دوران بلوغ، دانش آموزان اطلاعات لازم را ازهمكلاسي‌ها و دوستان خود كسب مي‌كنند كه اين اطلاع رساني اگر بدون آموزش‌هاي لازم باشد، بدترين نوع اطلاع رساني در زمينه مسائل مربوط به دوران بلوغ است و سبب ايجاد بحران‌هاي روحي و صدمه‌هاي جبران ناپذير مي‌شود.
نوجوانان در دوران بلوغ دچار بحران روحي مي‌شوند. به گفته يكي از مسئولان آموزش و پرورش، دربسياري از موارد، مربي بهداشت مي‌تواند با ارائه جزوه‌ها و اطلاعات لازم به دانش آموزان، ضعف آموزشي كتاب‌هاي درسي درباره دوران بلوغ را بپوشاند، اما در حال حاضر اين مربيان فقط در مقطع ابتدايي و آن هم در تعداد محدودي از مدارس فعاليت مي‌كنند.
آشنا شدن با پديده‌هاي جديد در زندگي، انسان را از بار هيجاني همراه آن پديده كه غالبا اضطراب و آشفتگي است، مي‌رهاند.
مطالعات روانشناختي نشان داده است كه تاثير منفي عوامل استرس‌زا كه همراه با آگاهي قبلي است، بسيار كمتر از زماني است كه عوامل استرس‌زا ناگهان و بدون مقدمه به انسان وارد مي‌شود. در زمينه برخورد با پديده بلوغ جنسي و تغييرات جسماني و رواني متعاقب آن هر اندازه آگاهي نوجوانان ما بيشتر باشد، نتايج مبحث اين مرحله از زندگي در مسير آينده نوجوان بيشتر است.
آگاهي نداشتن يا آگاهي كم و ناصحيح، نوجوانان را گيج و سردرگم مي‌كند و اين حالات نتايج منفي و زيانباري به دنبال خواهد داشت.
والدين و مربيان وظيفه دارند اطلاعات كافي را در خصوص تغييراتي كه در طول و به دنبال بلوغ جنسي در نوجوان اتفاق مي‌افتد، به تدريج و با استمرار ارائه كنند. ارائه نكردن اطلاعات كافي و درست در مورد بلوغ باعث مي‌شود كه نوجوان از منابع ديگر كه معمولا انحرافي است، اطلاعات كسب كند و اين اطلاعات غلط مي‌تواند او را به انحراف بكشاند.والدين و مربيان از يك تا دو سال قبل از بلوغ كامل نوجوان بايد اين اقدام‌ها را انجام دهند.
- به او بگويند كه به زودي و به تدريج، تغييراتي را در جسم و روان خود احساس خواهد كرد.
- به شيوه‌هاي گوناگون، او را مطمئن كنند كه تغييرات ايجاد شده طبيعي است.
- از اين كه اين تغييرات در او در حال وقوع است، به او تبريك بگويند و تأكيد كنند كه دوره جديدي در زندگي او آغاز شده است.
- به او يادآوري كنند كه اين تغييرات در جهت تكامل فردي و قدمي به سوي اجتماعي شدن او است و از اين پس، وظايف فردي و اجتماعي جديدي براي او منظور شده است.
- به او بگويند كه اين تغييرات قطعا شروع مي‌شود، اما زمان دقيق و مشخصي ندارد. بنابراين اگر ديرتر از ديگر همسالان هم شروع شود، يك امر طبيعي است.
- به او بگويند كه تغييرات جسماني همراه با تغييرات رواني خواهد بود. اين تغييرات رواني در سه بعد هيجاني، خلقي و رفتاري اتفاق مي‌افتد.
نكته مهم در دوره بلوغ، برقراري ارتباط صحيح با نوجوان است. كودك دلبند ديروز شما با تغييراتي كه درجسم و روانش روي مي‌دهد، پا به دوران بزرگسالي مي‌نهد. اين كه او مي‌خواهد هويت جديدي را براي خودش به دست آورد، طبيعي است، اما در اين مسير، در برقراري رابطه با او مشكلاتي براي والدين به وجود مي‌آيد.
راهبردهاي عملي در ارتباط والدين با نوجوان
براي اين كه روابط والدين و مربيان با فرزند يا دانش‌آموز نوجوانشان صميمانه‌تر و گرم‌تر باشد، لازم است كه به اين نكات توجه كنند.
پذيرش نوجوان: گام اول براي ايجاد و تحكيم يك رابطه دوستانه و صميمي با نوجوان اين است كه او را با همه كاستي‌هايش قبول داشته باشيد. كاستي‌هاي رفتاري او را همچون نقاط قوت و توانايي‌هايش بپذيرد و او را به عنوان فردي كه داراي استقلال، سليقه‌هاي خاص و عقايد قابل ارائه است، نگاه كنيد. احساساتش را بپذيريد و اعتماد به نفس او را با كم اهميت جلوه دادن اشتباه‌ها و تقدير از كارهاي پسنديده‌اش بالا ببريد.
نوجوان تان را درك كنيد: برداشت شما والدين از زندگي و مسائل آن، متفاوت از برداشتي است كه نوجوان دارد. او زندگي را به ساده‌ترين وجه ممكن مي‌نگرد. به طوري كه عقايدش براي شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقايدش بي‌اهميت نباشيد. او را مورد تمسخر قرار ندهيد.
زيرا اين استهزا به تداوم رابطه عاطفي با فرزندان آسيب مي‌زند.
ارتباط را دو طرفه كنيد: در بسياري از اوقات و به دلايل گوناگون ممكن است شما والدين و مربيان به نوجوان بگوييد كه چه بكند و چه نكند و از او توقع حرف شنوي نيز داشته باشيد. اين برخورد با نوجوان كه حاكي از ارتباط يك طرفه، معيوب و غير قابل دوام است، منجر به سركشي و عصيان نوجوان در برابر دستورهاي شما مي‌شود و به رابطه عاطفي و صميمانه بين شما و او لطمه مي‌زند. در اين مواقع بهتراست در برخورد با نوجوان، هر زمان كه سخني را گفتيد، نظر او را نيز بپرسيد.
از دادن پند و اندرز مستقيم خودداري كنيد: نوجوانان از شنيدن نصيحت و اندرز مستقيم و اين كه آنها را يكجا ارائه كنيد و اشكالات رفتاري و گفتاري‌شان را تذكر دهيد، گريزان اند.
نوجوانان، اعمال خود را بي‌نقص مي‌دانند و تحمل شنيدن پند و اندرز ندارند. براي اصـلاح رفــتارشــان، آنها را به طور غير مستقيم نسبت به اعمال و رفتار نادرست‌شان آگاه كنيد و خودتان الگويي براي آنها باشيد تا با پيروي از رفتار و گفتار شما روش صحيح برخورد را فراگيرند.
از نظارت‌هاي بازپرس گونه خودداري كنيد: به جاي چنين روش‌هايي که اغلب سبب سلب اعتماد نوجوان نسبت به والدين مي‌شود، با نظارت از راه دور و به صورت غير مستقيم مي‌توان جهت گيري رفتارهاي نوجوان را در نظر داشت و در صورت بروز مشکل او را راهنمايي کرد. در غير اين صورت نظارت‌هاي شديد و کنترل‌هاي مستمر نتايج سودمندي نخواهد داشت.
آزادي عمل به نوجوانتان بدهيد: همچنان كه به كودك نوپا اجازه مي‌دهيم تا گاهي خود به تنهايي راه رفتن را امتحان كند و بارها هم به زمين افتد، بايد به نوجوان هم اجازه داد كه تا حدودي پيامدهاي رفتارهايش را تجربه كند و طعم برخي سختي‌ها را بچشد و براي زندگي مقاوم شود.
براي ارتباط با او وقت كافي بگذاريد: نوجوانان نيازمند توجه هستند. آنها مي‌خواهند صحبت كنند.
اعتراض كنند و از هيجانات و اتفاقاتي كه در مدرسه مي‌افتد، يا از دوستانشان مي‌شنوند، حرف بزنند. هر چه زمان اين ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر يا مربي بيشتر باشد، خرسندي آنها بيشتر مي‌شود و امكان ارتباط نادرست و غلط آنها كمتر خواهد شد.
انرژي سرشار نوجوانان نياز به تخليه دارد: در اين سنين نوجوان داراي انرژي فراوان جسماني است. نوجوان، بخشي از اين انرژي را به صورت رفتارهاي پرخاشگرانه، مبارزه طلبي، حادثه‌جويي و... تخليه مي‌كند. تشويق نوجوانان به انجام ورزش‌هاي مختلف، شركت در فعاليت‌هاي الگوسازي براي آنان و تحريك آنها بر همانندسازي با آن الگوها باعث مي‌شود تا آنها انرژي خود را از راه‌هاي منطقي تخليه كنند.
وضع تحصيلي او را پيگيري كنيد: در اين سنين ممكن است كه فرزند شما نسبت به درس اظهار بي‌علاقگي كند و به اموري مثل افراط در ورزش كردن، رسيدگي به سر و وضع خود و... بپردازد. بايد بدانيد كه پند، اندرز، سرزنش و مقايسه با ديگران براي اصلاح رفتار او كارساز نيست. پس علت بي‌توجهي او را نسبت به درس جويا باشيد و سعي در برطرف كردن مشكل كنيد.
آموزش مهارت در برقراري روابط اجتماعي: نوجوانان در دوره بحران بلوغ نسبت به تعلق داشتن خود در گروه كودكان يا بزرگسالان سردرگم مي‌شوند و ممكن است كه در ميان جمع خانواده يا دوستان و آشنايان، رفتارهاي بزرگ‌تر از سن يا گاهي كودكانه از خود بروز دهند و روابط اجتماعي پسنديده‌اي برقرار نكنند.
با شركت دادن فرزند نوجوانتان در جمع دوستان و آشنايان، مهارت روابط اجتماعي او را افزايش دهيد. مثلا با فرزند نوجوان خود به گردش‌هاي دو نفره برويد و در بسياري از روابط اجتماعي همچون آشنا شدن با ديگران، خريد كردن از مغازه، پيدا كردن نشاني يك موسسه و درخواست انجام كاري از يك اداره با وي تمرين عملي كنيد.
او استقلال طلب است: نوجوان مي‌خواهد از قيد و بندهاي دوران كودكي كه او را به خانواده‌اش متصل مي‌كرده است، جدا شود و الگوهاي جديدي را جايگزين آنان كند. از طرفي نيز به شدت به خانواده وابسته است و مي‌خواهد كه توقعاتش را برآورده كنند. بنابراين حس استقلال‌طلبي خود را با مخالفت، مقاومت كردن و لجبازي با والدين و مربيان نشان مي‌دهد و اين نياز نوجوان براي شما مشكل‌آفرين مي‌شود. براي برخورد با اين رفتار نوجوان، بهتر است هميشه با او به لحني صحبت كنيد كه احساس نكند برايش تصميم‌گيري مي‌كنيد.
آزادي را به تدريج و متناسب با ســني كـه دارد، به او عــطا كنيــــد و نظــارت غير مستقيم داشته باشيد و اگر زماني دريافتيد كه مي‌خواهد از آزادي شما سوء استفاده كند، به او تذكر دهيد و او را متوجه اشتباهش بكنيد. بدانيد كه حذف آزادي، براي يك مدت كوتاه مي‌تواند برايش آموزنده باشد. نه براي هميشه.
منبع:http://www.ettelaat.com
پايان كودكى، تمرين بزرگسالى
نوجواني، يكي از مهم‌ترين و پرارزش‌ترين دوران زندگي هر فرد محسوب مي‌شود و بلوغ، نقطه عطفي در گذر زندگي او از مـرحله كودكي به بزرگسالي است كه بي توجهي به آن بر زندگي فردي، اجتماعي و نيز بر روند آموزش او در مدرسه، تأثيرهاي ناگواري مي‌گذارد كه اغلب قابل جبران نيست.
در بيشتر كشورهاي جهان به خصوص كشورهاي درحال توسعه، بخش قابل توجهي از جمعيت را نوجوانان تشكيل مي‌دهند. با توجه به اين واقعيت كه نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند، پرداختن به مسائل بهداشتي‌شان (به خصوص بهداشت روان آنان) نه فقط براي خود آنها بلكه براي خانواده‌ها، جامعه و نسل آينده سودمند است و در برنامه توسعه هر كشوري بايد به مسائل آنها توجه خاص شود.
متاسفانه درمدارس كشور به دليل ضعف در آموزش مسائل دوران بلوغ، دانش آموزان اطلاعات لازم را ازهمكلاسي‌ها و دوستان خود كسب مي‌كنند كه اين اطلاع رساني اگر بدون آموزش‌هاي لازم باشد، بدترين نوع اطلاع رساني در زمينه مسائل مربوط به دوران بلوغ است و سبب ايجاد بحران‌هاي روحي و صدمه‌هاي جبران ناپذير مي‌شود.
نوجوانان در دوران بلوغ دچار بحران روحي مي‌شوند. به گفته يكي از مسئولان آموزش و پرورش، دربسياري از موارد، مربي بهداشت مي‌تواند با ارائه جزوه‌ها و اطلاعات لازم به دانش آموزان، ضعف آموزشي كتاب‌هاي درسي درباره دوران بلوغ را بپوشاند، اما در حال حاضر اين مربيان فقط در مقطع ابتدايي و آن هم در تعداد محدودي از مدارس فعاليت مي‌كنند.
آشنا شدن با پديده‌هاي جديد در زندگي، انسان را از بار هيجاني همراه آن پديده كه غالبا اضطراب و آشفتگي است، مي‌رهاند.
آگاهي نداشتن يا آگاهي كم و ناصحيح، نوجوانان را گيج و سردرگم مي‌كند و اين حالات نتايج منفي و زيانباري به دنبال خواهد داشت.
والدين و مربيان وظيفه دارند اطلاعات كافي را در خصوص تغييراتي كه در طول و به دنبال بلوغ جنسي در نوجوان اتفاق مي‌افتد، به تدريج و با استمرار ارائه كنند. ارائه نكردن اطلاعات كافي و درست در مورد بلوغ باعث مي‌شود كه نوجوان از منابع ديگر كه معمولا انحرافي است، اطلاعات كسب كند و اين اطلاعات غلط مي‌تواند او را به انحراف بكشاند.والدين و مربيان از يك تا دو سال قبل از بلوغ كامل نوجوان بايد اين اقدام‌ها را انجام دهند.
- به او بگويند كه به زودي و به تدريج، تغييراتي را در جسم و روان خود احساس خواهد كرد.
- به شيوه‌هاي گوناگون، او را مطمئن كنند كه تغييرات ايجاد شده طبيعي است.
- از اين كه اين تغييرات در او در حال وقوع است، به او تبريك بگويند و تأكيد كنند كه دوره جديدي در زندگي او آغاز شده است.
- به او يادآوري كنند كه اين تغييرات در جهت تكامل فردي و قدمي به سوي اجتماعي شدن او است و از اين پس، وظايف فردي و اجتماعي جديدي براي او منظور شده است.
- به او بگويند كه اين تغييرات قطعا شروع مي‌شود، اما زمان دقيق و مشخصي ندارد. بنابراين اگر ديرتر از ديگر همسالان هم شروع شود، يك امر طبيعي است.
- به او بگويند كه تغييرات جسماني همراه با تغييرات رواني خواهد بود. اين تغييرات رواني در سه بعد هيجاني، خلقي و رفتاري اتفاق مي‌افتد.
نكته مهم در دوره بلوغ، برقراري ارتباط صحيح با نوجوان است. كودك دلبند ديروز شما با تغييراتي كه درجسم و روانش روي مي‌دهد، پا به دوران بزرگسالي مي‌نهد. اين كه او مي‌خواهد هويت جديدي را براي خودش به دست آورد، طبيعي است، اما در اين مسير، در برقراري رابطه با او مشكلاتي براي والدين به وجود مي‌آيد.
راهبردهاي عملي در ارتباط والدين با نوجوان
براي اين كه روابط والدين و مربيان با فرزند يا دانش‌آموز نوجوانشان صميمانه‌تر و گرم‌تر باشد، لازم است كه به اين نكات توجه كنند.
پذيرش نوجوان: گام اول براي ايجاد و تحكيم يك رابطه دوستانه و صميمي با نوجوان اين است كه او را با همه كاستي‌هايش قبول داشته باشيد. كاستي‌هاي رفتاري او را همچون نقاط قوت و توانايي‌هايش بپذيرد و او را به عنوان فردي كه داراي استقلال، سليقه‌هاي خاص و عقايد قابل ارائه است، نگاه كنيد. احساساتش را بپذيريد و اعتماد به نفس او را با كم اهميت جلوه دادن اشتباه‌ها و تقدير از كارهاي پسنديده‌اش بالا ببريد.
نوجوان تان را درك كنيد: برداشت شما والدين از زندگي و مسائل آن، متفاوت از برداشتي است كه نوجوان دارد. او زندگي را به ساده‌ترين وجه ممكن مي‌نگرد. به طوري كه عقايدش براي شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقايدش بي‌اهميت نباشيد. او را مورد تمسخر قرار ندهيد.
زيرا اين استهزا به تداوم رابطه عاطفي با فرزندان آسيب مي‌زند.
ارتباط را دو طرفه كنيد: در بسياري از اوقات و به دلايل گوناگون ممكن است شما والدين و مربيان به نوجوان بگوييد كه چه بكند و چه نكند و از او توقع حرف شنوي نيز داشته باشيد. اين برخورد با نوجوان كه حاكي از ارتباط يك طرفه، معيوب و غير قابل دوام است، منجر به سركشي و عصيان نوجوان در برابر دستورهاي شما مي‌شود و به رابطه عاطفي و صميمانه بين شما و او لطمه مي‌زند. در اين مواقع بهتراست در برخورد با نوجوان، هر زمان كه سخني را گفتيد، نظر او را نيز بپرسيد.
از دادن پند و اندرز مستقيم خودداري كنيد: نوجوانان از شنيدن نصيحت و اندرز مستقيم و اين كه آنها را يكجا ارائه كنيد و اشكالات رفتاري و گفتاري‌شان را تذكر دهيد، گريزان اند.
نوجوانان، اعمال خود را بي‌نقص مي‌دانند و تحمل شنيدن پند و اندرز ندارند. براي اصـلاح رفــتارشــان، آنها را به طور غير مستقيم نسبت به اعمال و رفتار نادرست‌شان آگاه كنيد و خودتان الگويي براي آنها باشيد تا با پيروي از رفتار و گفتار شما روش صحيح برخورد را فراگيرند.
از نظارت‌هاي بازپرس گونه خودداري كنيد: به جاي چنين روش‌هايي که اغلب سبب سلب اعتماد نوجوان نسبت به والدين مي‌شود، با نظارت از راه دور و به صورت غير مستقيم مي‌توان جهت گيري رفتارهاي نوجوان را در نظر داشت و در صورت بروز مشکل او را راهنمايي کرد. در غير اين صورت نظارت‌هاي شديد و کنترل‌هاي مستمر نتايج سودمندي نخواهد داشت.
آزادي عمل به نوجوانتان بدهيد: همچنان كه به كودك نوپا اجازه مي‌دهيم تا گاهي خود به تنهايي راه رفتن را امتحان كند و بارها هم به زمين افتد، بايد به نوجوان هم اجازه داد كه تا حدودي پيامدهاي رفتارهايش را تجربه كند و طعم برخي سختي‌ها را بچشد و براي زندگي مقاوم شود.
براي ارتباط با او وقت كافي بگذاريد: نوجوانان نيازمند توجه هستند. آنها مي‌خواهند صحبت كنند.
اعتراض كنند و از هيجانات و اتفاقاتي كه در مدرسه مي‌افتد، يا از دوستانشان مي‌شنوند، حرف بزنند. هر چه زمان اين ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر يا مربي بيشتر باشد، خرسندي آنها بيشتر مي‌شود و امكان ارتباط نادرست و غلط آنها كمتر خواهد شد.
انرژي سرشار نوجوانان نياز به تخليه دارد: در اين سنين نوجوان داراي انرژي فراوان جسماني است. نوجوان، بخشي از اين انرژي را به صورت رفتارهاي پرخاشگرانه، مبارزه طلبي، حادثه‌جويي و... تخليه مي‌كند. تشويق نوجوانان به انجام ورزش‌هاي مختلف، شركت در فعاليت‌هاي الگوسازي براي آنان و تحريك آنها بر همانندسازي با آن الگوها باعث مي‌شود تا آنها انرژي خود را از راه‌هاي منطقي تخليه كنند.
وضع تحصيلي او را پيگيري كنيد: در اين سنين ممكن است كه فرزند شما نسبت به درس اظهار بي‌علاقگي كند و به اموري مثل افراط در ورزش كردن، رسيدگي به سر و وضع خود و... بپردازد. بايد بدانيد كه پند، اندرز، سرزنش و مقايسه با ديگران براي اصلاح رفتار او كارساز نيست. پس علت بي‌توجهي او را نسبت به درس جويا باشيد و سعي در برطرف كردن مشكل كنيد.
آموزش مهارت در برقراري روابط اجتماعي: نوجوانان در دوره بحران بلوغ نسبت به تعلق داشتن خود در گروه كودكان يا بزرگسالان سردرگم مي‌شوند و ممكن است كه در ميان جمع خانواده يا دوستان و آشنايان، رفتارهاي بزرگ‌تر از سن يا گاهي كودكانه از خود بروز دهند و روابط اجتماعي پسنديده‌اي برقرار نكنند.
با شركت دادن فرزند نوجوانتان در جمع دوستان و آشنايان، مهارت روابط اجتماعي او را افزايش دهيد. مثلا با فرزند نوجوان خود به گردش‌هاي دو نفره برويد و در بسياري از روابط اجتماعي همچون آشنا شدن با ديگران، خريد كردن از مغازه، پيدا كردن نشاني يك موسسه و درخواست انجام كاري از يك اداره با وي تمرين عملي كنيد.
او استقلال طلب است: نوجوان مي‌خواهد از قيد و بندهاي دوران كودكي كه او را به خانواده‌اش متصل مي‌كرده است، جدا شود و الگوهاي جديدي را جايگزين آنان كند. از طرفي نيز به شدت به خانواده وابسته است و مي‌خواهد كه توقعاتش را برآورده كنند. بنابراين حس استقلال‌طلبي خود را با مخالفت، مقاومت كردن و لجبازي با والدين و مربيان نشان مي‌دهد و اين نياز نوجوان براي شما مشكل‌آفرين مي‌شود. براي برخورد با اين رفتار نوجوان، بهتر است هميشه با او به لحني صحبت كنيد كه احساس نكند برايش تصميم‌گيري مي‌كنيد.
آزادي را به تدريج و متناسب با ســني كـه دارد، به او عــطا كنيــــد و نظــارت غير مستقيم داشته باشيد و اگر زماني دريافتيد كه مي‌خواهد از آزادي شما سوء استفاده كند، به او تذكر دهيد و او را متوجه اشتباهش بكنيد. بدانيد كه حذف آزادي، براي يك مدت كوتاه مي‌تواند برايش آموزنده باشد. نه براي هميشه.
منبع:http://www.ettelaat.com