گل همیشه بهار
متخصص بخش اینترنت
شاید شما هم تا به حال با جابه‌جایی‌های چند روزه عادت ماهانه‌تان و رشد چند موی زائد روی چانه یا قفسه سینه و افزایش آکنه‌هایتان دلهره کیست‌های تخمدانی را از سر گذرانده باشید. دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق‌تخصص نازایی و لاپاراسکوپی به شما می‌گوید که آیا این نگرانی را باید جدی بگیرید یا خیر.
وقتی محیط بدن مردانه می‌شود!
تخمدان پلی‌کیستیک همان بیماری «اشتین لونتاین» است که در زمان قدیم با علائم «هیرسوتیسم» (افزایش رشد موهای زائد)، افزایش آکنه صورت، الیگومنوره (تعداد کم دفعات قاعدگی) یا آمنوره (فقدان قاعدگی) و نازایی توسط آقای «اشتین لونتاین» شناخته شد.
در زمانی که این بیماری مطرح شد بیشتر مختص افراد چاق بود و علت بروز آن به هم خوردن تعادل هورمون‌ها در خانم‌هاست به این ترتیب که سطح هورمون‌های مردانه یا به طور مستقیم در خون بالا می‌رود یا گیرنده‌ها نسبت به این هورمون‌ها حساس‌تر می‌شوند و محیط بدن خانم‌ها تبدیل به یک محیط مردانه می‌شود.
تخمک‌گذاری‌ها معمولا در این محیط مردانه اختلال پیدا می‌کند. درچنین مواقعی شاهد عدم تخمک‌گذاری یا کم شدن تخمک‌گذاری‌ها و افزایش علائم مردانه ازجمله رشد موهای ریش و سبیل و بقیه قسمت‌های بدن و ریزش موهای سر به‌طریق مردانه در دو طرف شقیقه‌ها می‌شویم.
چه علائمی دارد؟
هر فردی که بیماری پلی‌کیستیک دارد ممکن است تمام علائم ذکر شده برای آن را نداشته باشد. این بیماری طیف گسترده‌ای دارد.
برای مثال ممکن است دورتا دور تخمدان فقط فولیکول‌های ریز با فاصله بین 2 تا 9 میلی‌متر وجود داشته باشد و بیمار هیچ‌گونه علامتی نداشته باشد یا کسی که اصلا در سال پریود نمی‌شود و تمام بدنش از موهای زائد پوشیده شده و موهای سرش به میزان زیادی کاسته شده است.
این بیماری معمولا از ابتدا با نامرتبی پریودها شروع می‌شود به این ترتیب که پریودها یك تا 2 هفته عقب می‌افتد و در نهایت به جایی ختم می‌شود که بیمار فقط با استفاده از آمپول‌ها یا قرص‌های پروژسترون پریود می‌شود.
کم یا زیاد بودن خونریزی‌ها در زمان عادت ماهانه بستگی به جایگاه بیمار در این طیف دارد.
برخی از افراد مبتلا بسیار چاق هستند و معمولا سطح هورمون‌های زنانه‌شان هم بالاست. در این افراد ضخامت لایه داخل رحم زیاد می‌شود در نتیجه خونریزی‌هایشان می‌تواند زیاد باشد.
بیماران دیگری هم هستند که هر 2 تا 3 ماه یک‌بار پریود می‌شوند و چون در این فواصل چند ماهه تخمک‌گذاری ندارند سطح داخلی رحم‌شان ضخیم می‌شود. این ضخیم شدن آندومتر یا لایه داخلی باعث می‌شود بعد از چند ماه که پریود اتفاق می‌افتد بسیار شدید باشد.
وضعیت برای برخی افراد نیز برعکس است، یعنی بیمار هر 2 تا 3 هفته یک بار پریود می‌شود. در این افراد سطح هورمون‌ها به علت تخمک‌گذاری به طور مرتب بالا و پایین نمی‌شود و چون در وسط سیکل به طور ناگهانی یکی از هورمون‌های استروژن یا پروژسترون افت می‌کند بیمار دچار خونریزی می‌شود و فکر می‌کند پریود شده درحالی که این خونریزی پریود نیست و مربوط به عدم تعادل هورمون‌هاست.
حتی دختران 16 ساله لاغر هم ممکن است مبتلا شوند!
بیماری پلی‌کیستیک می‌تواند جنبه ارثی و مادرزادی داشته باشد به خصوص در خانواده‌هایی که دچار چاقی موروثی نیز هستند. در حال حاضر شیوع آن نسبت به 30 سال پیش خیلی بیشتر شده است. در قدیم این بیماری فقط در بیماران چاق دیده می شد اما امروزه حتی لاغرها هم ممکن است دچار پلی‌کیستیک‌های بسیار مقاوم به درمان شوند.
متاسفانه درحال حاضر کمتر کسی پیدا می‌شود که در سونوگرافی‌اش این کیست‌ها دیده نشود و علائمی نداشته باشد. تنها کسانی که به طور مرتب ورزش می‌کنند و غذای فست‌فود و چرب نمی‌خورند و مراقب هیکل خود هستند، دچار این علائم نمی‌شوند.
بیشتر افراد مبتلا به بیماری پلی‌کیستیک زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که با علائم آن مواجه می‌شوند. دختران جوان مبتلا به این بیماری که تازه پریود شده‌اند و معمولا هم لاغر هستند کمتر متوجه علائم آن می‌شوند بنابراین بیشتر مراجعان در رابطه با این بیماری در سنین بالای 16 سال قرار دارند. این افراد 16 تا 17 ساله معمولا باید پریودهایشان بعد از 4 تا 5 سال مرتب شده باشد اما باز هم شاهد بی‌نظمی‌های عادت ماهانه هستند و آمنوره دارند. در کل می‌توان گفت رده سنی مبتلایان بیشتر بین 16 تا 36 سال است.
مبتلایان به این بیماری نازا نمی‌شوند
این بیماری را می‌توان با در نظر گرفتن علائم کلینیکی، سونوگرافی و آزمایش‌های خاصی تشخیص داد. زمانی که بیمار با علائم هیرسوتیسم، آکنه، نامرتبی پریود یا حتی نازایی مراجعه می‌کند برای او آزمایش‌هایی در روز دوم عادت ماهانه درخواست می‌شود تا اختلالات هورمونی‌اش مشخص شود.
در این افراد معمولا سطح هورمون‌های هیپوفیزی LH و FSH دچار اختلال می‌شوند به این ترتیب که نسبت هورمون LH به FSH بیشتر از 2 می‌شود. علاوه براین فاکتور مهم دیگری به نام(AMH (Anti Mullerian Hormone نیز وجود دارد که میزان طبیعی این هورمون معمولا بین 5 تا 5/5 است اما میزان آن در مبتلایان به بیماری پلی‌کیستیک حتی تا 12 هم می‌رسد.
در سونوگرافی نیز به خصوص اگر به طریق واژینال انجام شود معمولا فولیکول های زیر 10 میلی‌متری بسیار زیادی دور تا دور تخمدان مشاهده می‌شود. برخی پزشکان به بیماران ترس واهی می‌دهند مبنی براینکه مبتلایان به این بیماری هیچ‌وقت باردار نمی‌شوند درحالی که ممکن است حتی پریود بیمار مرتب و علائم شدید نداشته باشد. این اظهار نظر بیمار را وحشت‌زده می‌کند درصورتی که باید در مورد بیماری پلی‌کیستیک به خوبی توضیح داده شده و به آن رسیدگی شود. در بسیاری از موارد مبتلایان به این بیماری یا با رژیم یا با درمان بالاخره باردار می‌شوند.
پزشک برایتان قرص ضد دیابت تجویز کرده است؟!
برای درمان این بیماری جدا از کاهش وزن و ورزش مرتب می‌توان برحسب علائم بیمار از درمان‌های دارویی نیز استفاده كرد. یکی از این داروها متفورمین یا همان داروی ضددیابت است. متفورمین ورود قند را به سلول تسهیل می‌کند و این باعث می‌شود فرد همیشه گرسنه نباشد و احساس سیری کند. درنتیجه وزن بیمار کاهش پیدا خواهد کرد.
این کاهش وزن باعث می‌شود متابولیسم هورمون‌ها بهبود یابد و چربی بدن کاهش پیدا کند در نتیجه هورمون‌های جنسی کمتر داخل این چربی‌ها تجمع پیدا می‌کنند. بارها دیده شده که با تجویز متفورمین برای چند ماه، پریود بیمار مرتب شده یا بیماری که نازایی داشته خود‌به خود باردار شده است.
در آخر اگر هیچ یک از روش‌های درمانی ازجمله استفاده از متفورمین، دگزامتازون، رژیم غذایی، ورزش و ... جواب نداد و بیمار نتوانست وزنش را پایین بیاورد و پریودهایش را منظم کند، مجبور می‌شویم از لاپاراسکوپی استفاده کنیم. در لاپاراسکوپی فولیکول‌هایی که ریز هستند را معمولا با الکترود می‌سوزانیم.
البته در گذشته متاسفانه پزشکان یک قطعه از تخمدان را برمی‌داشتند و این باعث می‌شد سطح هورمون‌های مردانه افت کند و فرد باردار شود.
برای رفع موهای زائد یا هیرسوتیسم نیز می‌توان از داروهای بسیار ساده مانند اسپیرونولاکتون استفاده كرد. این دارو مدر است و باعث افزایش ادرار می‌شود و علاوه بر کاهش موهای زائد رشد موهای سر را نیز بهبود می‌بخشد.
از طرفی اگر بیمار آکنه داشته باشد معمولا از داروهای ضد آکنه موضعی یا حتی داکسی سایکلین می‌توان استفاده كرد. اگر هم آکنه خیلی شدید باشد گاهی اوقات بیمار مجبور می‌شود تحت‌نظر متخصص پوست از دارویی به‌نام روآکوتان استفاده کند که حاوی اسید رتینوئیک است. البته این دارو باید باتوجه به آزمایش های کبدی مصرف شود.
niksalehi