هزینه‌های دندانپزشکی در همه کشورها، از جمله ایران، بالاست و همه مردم نمی‌توانند این خدمات را دریافت کنند و بسیاری آن‌قدر صبر می‌کنند که دندانشان کاملا از بین برود و مجبور شوند در نهایت آن را بکشند.
جام‌جم‌سرا: اغلب مردم بعد از کشیدن دندان دچار مشکل می‌شوند و دوباره به دندانپزشک مراجعه می‌کنند و دندانپزشکان، ایمپلنت را پیشنهاد می‌کنند. هزینه مالی ایمپلنت بسیار بیشتر از آموزش را پیشگیری یا ترمیم پوسیدگی است. ما خواسته یا ناخواسته مسیر را برعکس طی می‌کنیم؛ یعنی آموزش را که نقش اول در پیشگیری از بیماری‌ها را دارد، فراموش کرده‌ایم. چند سال قبل یکی از تولیدکنندگان ایمپلنت در سوئد به ایران آمد.
او گفت کشور ما با پیشگیری از پوسیدگی دیگر نیازی به ایمپلنت ندارد و باید به کشوری مثل شما مراجعه کنیم تا بازار فروش پیدا کنیم. این جمله برای ما تکان‌‌دهنده است که هزینه زیادی را دولت ما فقط به دلیل نبود آموزش درست به کشور دیگری پرداخت کند. ما بازار ایمپلنت در خارج را تامین می‌کنیم.
همه توانایی گذاشتن ایمپلنت را ندارند
وقتی دندان‌های ازدست‌رفته با ایمپلنت جایگزین نشود، مشکلات جدیدی برای بیماران ایجاد می‌شود. زیرا دندان ارتباط مستقیم با سلامت عمومی بدن دارد. فرض کنید بیماری دندان‌های آسیای یک طرف یا دو طرف را از دست داده است و مجبور به جویدن با دندان‌های آسیای کوچک یا دندان‌های جلویی است.
این افراد به بیماری‌های گوارشی، سردردهای ناشناخته (که به غلط ممکن است میگرنی، عصبی و... تشخیص داده شود) مبتلا می‌شوند که اصلا هم بهبود نمی‌یابد. اگر آموزش‌های پیشگیری داده می‌شد بیمار دیگر به این مرحله نمی‌رسید و این همه هزینه اضافی پرداخت نمی‌کرد. آرتروز، دردهای گردن و... نیز از دیگر نشانه‌های نبود دندان است.
پس چگونه از پوسیدگی جلوگیری کنیم؟
اولین قدم این است که عادت‌های غذایی خودمان را تنظیم کنیم. در همه مواد غذایی قند وجود دارد؛ حتی خردل که یکی از تلخ‌ترین مواد غذایی است، قند دارد. در دهان همه ما هم باکتری‌هایی وجود دارد که اگر مواد قندی در مجاورت آن قرار گیرد از ماده قندی اسید تولید می‌کند و مینای دندان نیز به آن حساس است و براحتی در این ماده حل می‌شود و از بین می‌رود. این روند باعث پوسیدگی دندان می‌شود.
بهترین عادت غذایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کدام است؟
وقتی صبحانه می‌خورید به مواد غذایی مورد استفاده‌تان دقت کنید. درون پنیر یا شیر لاکتوز وجود دارد. نان از نشاسته ساخته می‌شود. قرار گرفتن این مواد در دهان فقط 5 دقیقه فرصت لازم دارد که اسید تولید کند. درجه اسیدی اگر از 5.5 پایین‌تر بیاید و به 3 یا 2 برسد می‌گوییم دهان پ‌هاش (PH) بحرانی پیدا کرده است.
این دقیقا همان زمانی است که مینا یا محافظ دندان کم‌کم حل می‌شود. متاسفانه تصور غلط خیلی‌ها این است که فقط شیرینی و شکلات باعث خرابی دندان‌ها می‌شود، ولی چنین نیست. تکرر در خوردن است که باعث اسیدی شدن مداوم دهان می‌شود. یعنی اگر نیم ساعت بعد از خوردن صبحانه و موقع جمع کردن سفره دوباره یک تکه نان را داخل دهان‌تان قرار دهید، مجددا درجه اسیدی دهان را بالا برده‌اید. هر چقدر بیشتر این کار را انجام دهید بیشتر محیط دهان را اسیدی می‌کنید. بزاق نیم ساعت فرصت دارد تا اسید تولیدشده را خنثی کند. بنابراین باید به دهان استراحت داد تا بزاق وارد عمل شود و اسید را خنثی کند. پس بهترین بهداشت یعنی مسواک زدن مداوم، کشیدن نخ دندان و... با این شیوه زندگی تاثیر چندانی ندارد.
چند بار در روز غذا بخوریم؟
اگر سه بار در روز و بموقع غذا بخورید سه تا نیم ساعت محیط دهان را اسیدی کرده‌اید. در بقیه ساعات روز بزاق اسید تولیدشده را خنثی می‌کند و درجه PH دهان دیگر اسیدی نیست یا خنثی است یا قلیایی. اگر این اتفاق بیفتد تمام املاح معدنی که به‌طور طبیعی در بزاق وجود دارد روی ضایعات ریز میکروسکوپی که بعد از خوردن غذا به وجود آمده می‌نشیند و آن را ترمیم می‌کند. یعنی خود بدن به‌صورت خودکار این کار را انجام می‌دهد. افرادی که خواسته یا ناخواسته از این قانون تبعیت می‌کنند دیگر دچار پوسیدگی دندان نمی‌شوند.
اگر فردی بیش از 3 بار در روز نیاز به غذا داشت چه؟
کودکان، زنان باردار و شیرده، سالمندان و بیماران نمی‌توانند فقط سه بار در روز غذا میل کنند و نیاز بیشتری به خوردن مواد غذایی دارند. به آنها توصیه می‌کنیم که صبحانه بخورند، 10 صبح یک وعده میل کنند، یک بعدازظهر ناهار، 5 بعدازظهر عصرانه و 9 شب شام بخورند؛ یعنی وعده‌های غذایی خود را از سه وعده به پنج وعده برسانند. نتیجه این‌که طی 24 ساعت فقط پنج تا نیم ساعت محیط دهان را اسیدی می‌کنند و بقیه زمان باقی‌مانده محیط قلیایی است و از دندان محافظت می‌کند.
کسانی هم که عادات بدی دارند و هر لحظه باید دهان‌شان کار کند (مثلا در کشوی میز خود کشمش یا دیگر تنقلات را دارند) می‌توانند به‌جای این مواد خوراکی میوه را جایگزین کنند. چون قند موجود در میوه‌ها اگر در اختیار باکتری‌ها قرار بگیرد، باکتری‌ها نمی‌توانند از این قند برای تولید اسید استفاده کنند.
پس می‌بینیم جلوگیری از پوسیدگی بسیار کم‌هزینه و آسان است. اگر به همین سادگی بتوانیم برای بیماران مهارت‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان را توضیح دهیم، مطمئن باشید ما هم می‌توانیم مانند کشور سوئد پوسیدگی دندان را به صفر یا حداقل برسانیم.
جام‌جم‌سرا: اغلب مردم بعد از کشیدن دندان دچار مشکل می‌شوند و دوباره به دندانپزشک مراجعه می‌کنند و دندانپزشکان، ایمپلنت را پیشنهاد می‌کنند. هزینه مالی ایمپلنت بسیار بیشتر از آموزش را پیشگیری یا ترمیم پوسیدگی است. ما خواسته یا ناخواسته مسیر را برعکس طی می‌کنیم؛ یعنی آموزش را که نقش اول در پیشگیری از بیماری‌ها را دارد، فراموش کرده‌ایم. چند سال قبل یکی از تولیدکنندگان ایمپلنت در سوئد به ایران آمد.
او گفت کشور ما با پیشگیری از پوسیدگی دیگر نیازی به ایمپلنت ندارد و باید به کشوری مثل شما مراجعه کنیم تا بازار فروش پیدا کنیم. این جمله برای ما تکان‌‌دهنده است که هزینه زیادی را دولت ما فقط به دلیل نبود آموزش درست به کشور دیگری پرداخت کند. ما بازار ایمپلنت در خارج را تامین می‌کنیم.
همه توانایی گذاشتن ایمپلنت را ندارند
وقتی دندان‌های ازدست‌رفته با ایمپلنت جایگزین نشود، مشکلات جدیدی برای بیماران ایجاد می‌شود. زیرا دندان ارتباط مستقیم با سلامت عمومی بدن دارد. فرض کنید بیماری دندان‌های آسیای یک طرف یا دو طرف را از دست داده است و مجبور به جویدن با دندان‌های آسیای کوچک یا دندان‌های جلویی است.
این افراد به بیماری‌های گوارشی، سردردهای ناشناخته (که به غلط ممکن است میگرنی، عصبی و... تشخیص داده شود) مبتلا می‌شوند که اصلا هم بهبود نمی‌یابد. اگر آموزش‌های پیشگیری داده می‌شد بیمار دیگر به این مرحله نمی‌رسید و این همه هزینه اضافی پرداخت نمی‌کرد. آرتروز، دردهای گردن و... نیز از دیگر نشانه‌های نبود دندان است.
پس چگونه از پوسیدگی جلوگیری کنیم؟
اولین قدم این است که عادت‌های غذایی خودمان را تنظیم کنیم. در همه مواد غذایی قند وجود دارد؛ حتی خردل که یکی از تلخ‌ترین مواد غذایی است، قند دارد. در دهان همه ما هم باکتری‌هایی وجود دارد که اگر مواد قندی در مجاورت آن قرار گیرد از ماده قندی اسید تولید می‌کند و مینای دندان نیز به آن حساس است و براحتی در این ماده حل می‌شود و از بین می‌رود. این روند باعث پوسیدگی دندان می‌شود.
بهترین عادت غذایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کدام است؟
وقتی صبحانه می‌خورید به مواد غذایی مورد استفاده‌تان دقت کنید. درون پنیر یا شیر لاکتوز وجود دارد. نان از نشاسته ساخته می‌شود. قرار گرفتن این مواد در دهان فقط 5 دقیقه فرصت لازم دارد که اسید تولید کند. درجه اسیدی اگر از 5.5 پایین‌تر بیاید و به 3 یا 2 برسد می‌گوییم دهان پ‌هاش (PH) بحرانی پیدا کرده است.
این دقیقا همان زمانی است که مینا یا محافظ دندان کم‌کم حل می‌شود. متاسفانه تصور غلط خیلی‌ها این است که فقط شیرینی و شکلات باعث خرابی دندان‌ها می‌شود، ولی چنین نیست. تکرر در خوردن است که باعث اسیدی شدن مداوم دهان می‌شود. یعنی اگر نیم ساعت بعد از خوردن صبحانه و موقع جمع کردن سفره دوباره یک تکه نان را داخل دهان‌تان قرار دهید، مجددا درجه اسیدی دهان را بالا برده‌اید. هر چقدر بیشتر این کار را انجام دهید بیشتر محیط دهان را اسیدی می‌کنید. بزاق نیم ساعت فرصت دارد تا اسید تولیدشده را خنثی کند. بنابراین باید به دهان استراحت داد تا بزاق وارد عمل شود و اسید را خنثی کند. پس بهترین بهداشت یعنی مسواک زدن مداوم، کشیدن نخ دندان و... با این شیوه زندگی تاثیر چندانی ندارد.
چند بار در روز غذا بخوریم؟
اگر سه بار در روز و بموقع غذا بخورید سه تا نیم ساعت محیط دهان را اسیدی کرده‌اید. در بقیه ساعات روز بزاق اسید تولیدشده را خنثی می‌کند و درجه PH دهان دیگر اسیدی نیست یا خنثی است یا قلیایی. اگر این اتفاق بیفتد تمام املاح معدنی که به‌طور طبیعی در بزاق وجود دارد روی ضایعات ریز میکروسکوپی که بعد از خوردن غذا به وجود آمده می‌نشیند و آن را ترمیم می‌کند. یعنی خود بدن به‌صورت خودکار این کار را انجام می‌دهد. افرادی که خواسته یا ناخواسته از این قانون تبعیت می‌کنند دیگر دچار پوسیدگی دندان نمی‌شوند.
اگر فردی بیش از 3 بار در روز نیاز به غذا داشت چه؟
کودکان، زنان باردار و شیرده، سالمندان و بیماران نمی‌توانند فقط سه بار در روز غذا میل کنند و نیاز بیشتری به خوردن مواد غذایی دارند. به آنها توصیه می‌کنیم که صبحانه بخورند، 10 صبح یک وعده میل کنند، یک بعدازظهر ناهار، 5 بعدازظهر عصرانه و 9 شب شام بخورند؛ یعنی وعده‌های غذایی خود را از سه وعده به پنج وعده برسانند. نتیجه این‌که طی 24 ساعت فقط پنج تا نیم ساعت محیط دهان را اسیدی می‌کنند و بقیه زمان باقی‌مانده محیط قلیایی است و از دندان محافظت می‌کند.
کسانی هم که عادات بدی دارند و هر لحظه باید دهان‌شان کار کند (مثلا در کشوی میز خود کشمش یا دیگر تنقلات را دارند) می‌توانند به‌جای این مواد خوراکی میوه را جایگزین کنند. چون قند موجود در میوه‌ها اگر در اختیار باکتری‌ها قرار بگیرد، باکتری‌ها نمی‌توانند از این قند برای تولید اسید استفاده کنند.
پس می‌بینیم جلوگیری از پوسیدگی بسیار کم‌هزینه و آسان است. اگر به همین سادگی بتوانیم برای بیماران مهارت‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان را توضیح دهیم، مطمئن باشید ما هم می‌توانیم مانند کشور سوئد پوسیدگی دندان را به صفر یا حداقل برسانیم.
دکتر مجید نوحی / متخصص بیماری‌های مفصل گیجگاهی ـ فکی