قرآن به عنوان برترین كتاب هدایت، دارای ویژگیهای خاصی است كه در كتابهای دیگر كمتر رخ می‌نماید. با بهره مندی از آیات نورانی این كتاب، برخی از این خصوصیات را بر می‌شمریم:
«ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ » 1 ؛ «این است كتابی كه در [حقانیت] آن هیچ تردیدی نیست.»
2. هدایتگر پرهیزكاران است:
«هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ » 2 ؛ «مایه هدایت تقوا پیشگان است.»
3. بشارت دهنده مۆمنان است:
«وَیُبَشِّرُ الْمُۆْمِنِینَ » 3 ؛ «و مۆمنانى را كه پیوسته عملهاى صالح به جا مى آورند بشارت مىدهد.»
4. هدایتگر به استوارترین راه است:
«یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ » 4 « به پایدارترین و استوارترین طریقه و آیین هدایت مىكند.»
5. یاد آور خائفان است:
«فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ » ؛ 5 «پس هر که را، از وعده عذاب من می ترسد به قرآن اندرز ده.»
6. درمان و رحمت برای مۆمنان است:
«مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُۆْمِنِینَ» 6 ؛ «و از قرآن آنچه را كه براى مۆمنین شفا و رحمت است فرو مىفرستیم .»
7. معجزه‌ای است كه هرگز كسی مانند آن نمی‌تواند بیاورد:
«لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَـذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ» 7 ؛ «بىتردید اگر طائفه انس و جن اجتماع كنند تا مانند این قرآن را (از نظر لفظ و معنى) بیاورند همانند آن را نخواهند آورد.»
8. بیان كننده موارد اختلاف جهت روشن شدن حقایق است:
«وَمَا أَنزَلْنَا عَلَیْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُواْ فِیهِ» 8 ؛ «و ما این كتاب را بر تو فرو نفرستادیم مگر براى اینكه، آنچه را كه در آن اختلاف دارند (مانند اختلاف مسلمین با كفار و با اهل كتاب) براى آنان توضیح دهى.»
9. هدایتگر تمامی مردم است:
«هُدًى لِّلنَّاسِ» 9 ؛ «هدایتگر مردمان است.»
با این ویژگی‌ها و ده‌ها ویژگی دیگر - كه همگی در زندگی مورد نیاز است - استفاده از این كتاب مقدس بر همگان لازم و واجب است.
«قطعا برای شما از جانب خدا روشنایی و كتابی روشنگر آمده است. خدا هر كه را از خشنودی او پیروی كند، با آن كتاب به راه‌های سلامت رهنمون می‌شود... و به راهی راست هدایتشان می‌كند.»
یكی از این سخنان ارزشمند، حدیثی است طولانی كه بخشی از آن را ذكر می‌كنیم:
«... فاذا التبست علیكم الفتن كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقرآن فانه شافع مشفع وما حل مصدق ومن جعله امامه قاده الی الجنة ومن جعله خلفه ساقه الی النار وهو الدلیل یدل الی خیر سبیل وهو الفضل لیس بالهزل 10؛
پس، هرگاه فتنه‌ها همچون پاره‌های شب تار بر شما مشتبه [و مبهم] گشت، به قرآن روی آورید كه آن شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته است و شاكی [و خصمی] است كه شكایتش قبول می‌شود.
هر كس آن را فراروی خود قرار دهد، او را به بهشت راهنمائی كند و هر كه آن را پشت سر خود قرار دهد، او را به دوزخ كشاند.
قرآن راهنما به سوی بهترین راه است ؛ جدا كننده [میان حق و باطل] است و شوخی نیست.»
هست قرآن چو طعامی كز سما
گشته نازل از برای اغتذا
اغتذای آدم از لوح و قلم
اغتذا یابد دواب از راه فم
«فی السماء رزقكم» گفته خدا
رزق انسان گشته نازل از سما 11
اهداف قرآن
قرآن با خصوصیات یاد شده، بدون شك، اهداف بلندی را دنبال می‌نماید. این مهم را نیز با بهره مندی از كلام خداوند این گونه می‌توان برشمرد:
1. تبیین مسائل مورد اختلاف:
«وَمَا أَنزَلْنَا عَلَیْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُواْ فِیهِ » 12 ؛ «و ما این كتاب را بر تو فرو نفرستادیم مگر براى اینكه، آنچه را كه در آن اختلاف دارند (مانند اختلاف مسلمین با كفار و با اهل كتاب) براى آنان توضیح دهى.»
2. تعقل ورزیدن:
«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» 13 ؛ «حقّا كه ما آن را به صورت قرآنى عربى (كلماتى خواندنى و به لغت عربى) فرو فرستادیم، باشد كه (در معارف والاى آن) بیندیشید و به خرد دریابید.»
3. درمان بیماری‌های روحی مردم:
«یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِی الصُّدُورِ» 14 ؛ «اى مردم (اى همه انسان‌ها در همه تاریخ) به یقین براى شما پند و اندرزى از جانب پروردگارتان آمده (كتابى كه سراپا پند و اندرز است) و شفایى براى آنچه در سینههاست .»
4. خروج از تاریكیها به سوی نور:
«كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ » 15 ؛ «کتابى است كه آن را به سوى تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریكیها به سوى روشنایى بیرون آورى .»
5. هدایت به راه‌های امن و صراط مستقیم:
6. حاكمیت قوانین الهی در بین مردم:
«إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَیْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ » 17 ؛ «ما این كتاب را به حقّ بر تو نازل كردیم، تا میان مردم به [موجب] آنچه خدا به تو آموخته داورى كنى .»
7. ایجاد تقوا و پرهیزكاری:
«قُرنًا عَرَبِیًّا غَیْرَ ذِی عِوَجٍ لَّعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ» 18 ؛ «قرآنى عربى، كه بدون هیچ گونه كجى و انحراف (در الفاظ و معانى) است، شاید بپرهیزند.»
البته شرط اساسی تحقق این اهداف، آمادگی روحی و قلبی انسان‌ها است. اگر این آمادگی نباشد، جز زیان چیزی به دست نخواهد آمد:
«وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا » ؛ «ستمگران را جز زیان نمی‌افزاید.»
عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد
كه دارالملك ایمان را مجرد بینی از غوغا
عجب نبود اگر قرآن نصیبت نیست جز حرفی
كه از خورشید جز گرمی نفهمد چشم نابینا
و به راستی كه حقیقت قرآن سعادت دنیا و آخرت است. و اگر كسی از این كتاب سعادت با ایجاد صلاحیت‌های شخصی خود خوب بهره برداری كند، به سعادت دنیا و آخرت خواهد رسید.
حكایت است شخصی به نزد ابن سیرین آمد و گفت: «در خواب دیدم دنیا و آخرت از دستم رفت.
گفت: قدری بنشین. بعد از دقایقی شخصی دیگر آمد و گفت: در خواب دیدم، دنیا و آخرت نصیبم شد.
ابن سیرین به آن مرد اول گفت: تو قرآن گم كرده‌ای و او یافته است. پس رفت و قرآن خود را گرفت.»
بیا به دامن «قرآن» زنیم دست امید
كه روح را بجز این نسخه هیچ درمان نیست
بود چراغ هدایت به تیرگی «قرآن»
ز انحراف و ضلالت، جز او نگهبان نیست
به بحر ژرف حوادث بود چو كشتی نوح
كسی كه دست در او زد، دچار توفان نیست
پی نوشت ها :
1) بقره/2
2) بقره/2
3) اسراء/9
4) اسراء/9
5) ق/45
6) اسراء/82
7) اسراء/88
8) نحل/64
9) بقره/185
10) كافی، شیخ كلینی، ج 2، ص 598، ح 2
11) ملا صدرای شیرازی، لوامع العارفین، ص 113
12) نحل/64
13) یوسف/2
14) یونس/57
15) ابراهیم/1
16) مائده/ 16
17) نساء/105
18) زمر/28
بخش قرآن تبیان
منبع:ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 47.