از قرن سوم تا پنجم میلادی یك «ایران اسپهبد» فرمانده نیروی نظامی ایران و یا به عبارتی «فرمانده كل قوای ایرانشهر» بود.
بنابر نوشته های عربی، فارسی و فارسی میانه در زمان خسرو اول (انوشیروان) سمت «ایران اسپهبد» در میان چهار اسپهبد اینگونه تقسیم شد كه اسپهبد خراسان در شمال شرقی، اسپهبد خوروران در جنوب غربی، اسپهبد نیمروز در جنوب شرقی و اسپهبد آدور بادگان در شمال غربی هر كدام بر هر «كوست» یا ناحیه ایران خدمت میكردند.
«تورج دریایی»، استاد تاریخ دانشگاه فولرتن كالیفرنیا، علت این تقسیم كار را مشكلات مرزی شاهنشاهی ساسانی در قرن پنجم میلادی می داند: از قرن سوم در جنوب قبایل عرب بدوی هجوم آوردند، در غرب جنگ مدام با امپراطوری روم به ویژه بر سر ارمنستان و در شرق نیز حمله «هفتالیان» و تركان به ایران باعث شد كه یك ایران اسپهبد به سختی در چند نقطه با دشمن بجنگد.
وی این هجوم های چند طرفه در یك زمان را مهمترین دلیلی میداند كه خسرو اول، چهار اسپهبد را به جای یك «ایران اسپهبد» در نواحی مختلف ایران بگمارد و می افزاید: «به نظر من احتمال دارد این تغییر و تحولات در زمان پدر انوشیروان یعنی قباد انجام گرفته باشد چون در آن زمان بود كه اوضاع شرقی ایران دچار آشوب شد و او به این خاطر دست به اصلاحاتی زد كه منابع سكه شناسی آن را تاكید میكنند.»
ایرانشناس مشهور فرانسوی «فیلیپ ژینیو» بر این عقیده بود كه چون این تقسیم چهارگانه اسپهبدان تنها در متون آمده و هیچ مهر یا نشانه به جای مانده از آن دوران آن را تاكید نمیكند، ساخته و پرداخته مورخان و نویسندگان آن متون است و در اصل واقعیت نداشته است.
اما به تازگی ایرانشناس دیگری به نام «ریكا گیسلن» در كتابش "The four generals of the sasanian Empire" به مطالعهای درباره كشف جدید یكسری مهرهای متعلق به چندین اسپهبد در زمان ساسانیان میپردازد كه نظریه تقسیم سمت «ایران اسپهبد» به چهار اسپهبد را تایید میكند.
این كتاب كوچك شامل یازده مهر از اسپهبدان چهار «كوست» یا ناحیه ایران است كه نام هشت اسپهبد به نام های «چهر برزین»، «داد برزمهر»، «بهام (خسرو) آدورماه»، «بهشاپور»، «پیرگ شهر براز»، «بستام»، «گرگن مهران» و «سیروش مهران» بر روی آنها وجود دارد.
تمام مهرها سواری را نشان می دهند كه زره پوشیده و با نیزهای در دست بر اسبی كه آن نیز ملبس به زره است نشسته اند و تنها كلاه آنها با هم تفاوت دارد.
مهر اول به «ایران اسپهبد» خراسان به نام «چهر برزین»، مهر دوم «داد برزمهر» اسپهبد خراسان و از خاندان پهلو، مرسوم «بهرام (خسرو) آدورماه» اسپهبد نیمروز، مهر چهارم نیز به همان، مهم پنجم «بهشابور» اسپهبد نیمروز، مهرهای ششم و هفتم «پیرگ شهربراز» اسپهبد نیمروز، مهرهای هشتم و نهم «بستام»، اسپهبد خوروران، مهر دهم «گرگن مهران» اسپهبد ناحیه آدوربادگان و مهر یازدهم «سیدوش مهران» اسپهبد آدوربادگان متعلق است.
بر روی هر كدام از مهرها كتیبه ای به زبان پهلوی نقش شده كه نام اسپهبد و ناحیه تحت امر وی را نشان میدهد.
بنابر نوشته های عربی، فارسی و فارسی میانه در زمان خسرو اول (انوشیروان) سمت «ایران اسپهبد» در میان چهار اسپهبد اینگونه تقسیم شد كه اسپهبد خراسان در شمال شرقی، اسپهبد خوروران در جنوب غربی، اسپهبد نیمروز در جنوب شرقی و اسپهبد آدور بادگان در شمال غربی هر كدام بر هر «كوست» یا ناحیه ایران خدمت میكردند.
«تورج دریایی»، استاد تاریخ دانشگاه فولرتن كالیفرنیا، علت این تقسیم كار را مشكلات مرزی شاهنشاهی ساسانی در قرن پنجم میلادی می داند: از قرن سوم در جنوب قبایل عرب بدوی هجوم آوردند، در غرب جنگ مدام با امپراطوری روم به ویژه بر سر ارمنستان و در شرق نیز حمله «هفتالیان» و تركان به ایران باعث شد كه یك ایران اسپهبد به سختی در چند نقطه با دشمن بجنگد.
وی این هجوم های چند طرفه در یك زمان را مهمترین دلیلی میداند كه خسرو اول، چهار اسپهبد را به جای یك «ایران اسپهبد» در نواحی مختلف ایران بگمارد و می افزاید: «به نظر من احتمال دارد این تغییر و تحولات در زمان پدر انوشیروان یعنی قباد انجام گرفته باشد چون در آن زمان بود كه اوضاع شرقی ایران دچار آشوب شد و او به این خاطر دست به اصلاحاتی زد كه منابع سكه شناسی آن را تاكید میكنند.»
ایرانشناس مشهور فرانسوی «فیلیپ ژینیو» بر این عقیده بود كه چون این تقسیم چهارگانه اسپهبدان تنها در متون آمده و هیچ مهر یا نشانه به جای مانده از آن دوران آن را تاكید نمیكند، ساخته و پرداخته مورخان و نویسندگان آن متون است و در اصل واقعیت نداشته است.
اما به تازگی ایرانشناس دیگری به نام «ریكا گیسلن» در كتابش "The four generals of the sasanian Empire" به مطالعهای درباره كشف جدید یكسری مهرهای متعلق به چندین اسپهبد در زمان ساسانیان میپردازد كه نظریه تقسیم سمت «ایران اسپهبد» به چهار اسپهبد را تایید میكند.
این كتاب كوچك شامل یازده مهر از اسپهبدان چهار «كوست» یا ناحیه ایران است كه نام هشت اسپهبد به نام های «چهر برزین»، «داد برزمهر»، «بهام (خسرو) آدورماه»، «بهشاپور»، «پیرگ شهر براز»، «بستام»، «گرگن مهران» و «سیروش مهران» بر روی آنها وجود دارد.
تمام مهرها سواری را نشان می دهند كه زره پوشیده و با نیزهای در دست بر اسبی كه آن نیز ملبس به زره است نشسته اند و تنها كلاه آنها با هم تفاوت دارد.
مهر اول به «ایران اسپهبد» خراسان به نام «چهر برزین»، مهر دوم «داد برزمهر» اسپهبد خراسان و از خاندان پهلو، مرسوم «بهرام (خسرو) آدورماه» اسپهبد نیمروز، مهر چهارم نیز به همان، مهم پنجم «بهشابور» اسپهبد نیمروز، مهرهای ششم و هفتم «پیرگ شهربراز» اسپهبد نیمروز، مهرهای هشتم و نهم «بستام»، اسپهبد خوروران، مهر دهم «گرگن مهران» اسپهبد ناحیه آدوربادگان و مهر یازدهم «سیدوش مهران» اسپهبد آدوربادگان متعلق است.
بر روی هر كدام از مهرها كتیبه ای به زبان پهلوی نقش شده كه نام اسپهبد و ناحیه تحت امر وی را نشان میدهد.