بخش اول
بازی کردن برای کودکان یک امر حیاتی به حساب میآید، آنها کاری ندارند جز بازی و شیطنت، شما میتوانید از این فرصت استفاده کرده و بازیها را در جهت رشد شخصیتی، فیزیکی، شناختی، اجتماعی و احساسی کودکان به کار بگیرید. با بازی کردن با فرزندتان نه تنها او را با محیط اطرافش آشنا میکنید و اجازه تجربه موقعیتهای مختلف و کسب تجربه را به او میدهید، بلکه رابطه صمیمانهتری هم با او برقرار کرده و از این طریق به او نزدیکتر میشوید و میتوانید ساعات خوشی را با هم بگذرانید. با بازی، قهقهههای کودک شما در خانه میپیچد. این نکته طلایی را فراموش نکنید: هرچه نوزادتان بیشتر بخندد کمتر فرصت گریه کردن دارد.
صفـر تا ۳ مـاه
ایـن رو ببـین!
بیشتر وقت نوزاد در این 3 ماه به خواب میگذرد، در زمان بیداری هم با تکان دادن چشمهایش و نگاههای کنجکاوانه دنیای اطرافش را سیر میکند، مطمئنا بیشتر وقت شما هم به نشان دادن اشیا و وسایل و لوازم خانه و هر چیزی که اطرافتان قرار دارد، خواهد گذشت؛ از دسته کلیدها گرفته تا چهره عمو و عمه و خاله. بنابراین توضیح درباره این وسایل میتواند یک بازی جالب برای ذهن کنجکاو نوزادتان باشد. نوزادان کشف دنیای اطراف را دوست دارند پس از نشان دادن هر چیز بیخطر از آنها دریغ نکنید. آنها از نگاه کردن به آلبوم عکسهای خانوادگی، کتابهای رنگی، صفحات مجله، قاشق و کفگیر و حتی قوطیهای شامپو و نرمکننده هم لذت میبرند، اشیا مختلف را به نوزادتان نشان دهید، با او حرف بزنید و نگاههای جستجوگرش را بیپاسخ نگذارید. با این کار هم بینایی و تمرکز او را تقویت کردهاید و هم حس شنواییاش را. از سوی دیگر با صدای شما هم بیش از پیش مانوس شده. این حرف زدنها در رشد کلامیاش در ماههای آینده هم به او کمک خواهد کرد.
سفری به کمد لباسهای مادر!
نوزادان تا 3 ماهگی تحرک و جنب و جوش زیادی ندارند و تنها در حال کشف دنیای جدیدی هستند که برایشان کمی نامانوس است. در این سن برای بازی انتخابهای زیادی ندارید، به جز بازیهایی که او را با دنیای اطراف بیشتر آشنا میکند. در یکی از این بازیها میتوانید سفری به کمد لباسهایتان داشته باشید، به حتم این همه لباس رنگارنگ، یک جا باید به درد بخورد. درون کمد جستجو کنید و لباسهایی با بافت، جنس و شکل متفاوت انتخاب کنید، لباسهای بافتنی، ساتن، نخی، شلوارهای جین یا پیراهنهای گلدوزی شده میتوانند انتخابهای مناسبی باشند. هر یک از لباسها را آرام روی پوست دست، پا و گونههای نوزاد بکشید و با او حرف بزنید. مفهوم نرمی و زبری را میتوانید از این طریق به نوزاد منتقل کنید. انگشتان کوچکش را روی حاشیه گلدوزی شده یا درزهای لباسها بکشید تا تفاوت آنها را حس کند. وقتی از این بازی خسته شد، لباس را روی زمین پهن کنید و نوزاد را روی آن بگذارید تا کمی هم به صورت درازکش روی لباسها بازی کند. بعد از چند ماه متوجه خواهید شد که نوزاد شما چقدر به این تفاوتهای ساده عکسالعمل نشان خواهد داد و به دنبال حاشیههای سنگدوزی و گلدوزی شده میگردد و با چه اشتیاقی روی آنها دست میکشد. با این بازی شما نوزاد خود را به تفاوتها حساس کرده و از او یک کودک کنجکاو میسازید که به راحتی از کنار قضایا نخواهد گذشت.
۳ تا ۶ ماه
ببین! چی رو سر مامانه؟
نوزاد شما حالا عکسالعملهای بیشتری به حرکات شما نشان میدهد و این میتواند شروع خوبی برای بازیهای دو طرفه باشد. لازم نیست اسباببازیهای گران قیمت تهیه کنید، میتوانید با وسایل ساده و در دسترس هم بهترین بازیها را انجام دهید و از زمان بازی لذت ببرید، یکی از این وسایل ساده روبان، کش سر، روسری، کلاه یا هر چیز دیگری است که در هر خانهای یافت میشود. میتوانید موهایتان را با روبان ببندید، کلاه یا روسری سر کنید و بعد با شکلکهای خندهدار توجه نوزادتان را جلب کنید، «ببین!، نگاه کن چی رو سرمه!»، «یه روسری»، «اینو ببین» «کلاه گذاشتم». فرزندتان شاید در وهله اول عکسالعملی نشان ندهد، چون کمی طول میکشد تا شکل و شمایل جدید شما را تجزیه و تحلیل کند، اما بعد از 2 یا 3 بار با خندههای دلفریبش شما را به ادامه بازی ترغیب خواهد کرد. این بازی را میتوانید با عروسکها هم امتحان کنید، مثلا کلاه را بر سر خرس مورد علاقهاش بگذارید و توجهش را به سمت آن جلب کنید. این بازی به نوزاد یاد میدهد که ماهیت افراد با تغییر ظاهرشان تغییر نمیکند.
دماغم کو؟
با یک بازی ساده شما میتوانید به راحتی اعضای بدن را به کودکتان یاد بدهید. این بازی یکی از ابتداییترین بازیهایی است که والدین با فرزندانشان انجام میدهند. در این بازی که شاید ساعتها هم طول بکشد باید با سوالهای گوناگون توجه نوزاد را به خودتان جلب کنید. با لحنهای مختلف از او بپرسید «دماغم کو؟» بعد دماغتان را نشان دهید و بگویید «ایناهاش، ایناهاش.» این کار را با تمام اعضای بدن تکرار کنید. بعد نوبت به او میرسد، بپرسید «دماغ تو کو؟» و بعد با انگشتان خودش یا با انگشتان خودتان آن را نشان بدهید. این بازی را میتوانید دوباره و دوباره تکرار کنید، بدون اینکه فرزندتان خسته شود. در این سن شاید خیلی کاری از او برنیاید و فقط شما را نگاه کند، اما با مرور زمان میتواند خودش اعضای بدنش را به شما نشان بدهد و وقتی هم که به حرف افتاد نام اعضا را با شما تکرار خواهد کرد. در نوع دیگر بازی میتوانید مثلا شکمش را قلقلك بدهید و بگویید «این شکم مال کیه؟» یا انگشتانش را دانه دانه بشمارید و همان سوال را تکرار کنید، حتی میتوانید با خلاقیت خودتان شکل دیگری به بازی بدهید و هرطور که دوست دارید و نوزادتان راحتتر است، با او بازی کنید.
۶ تا ۹ ماه
بو کن!
در این سن نوزاد شما عکسالعملهای واضحتری به دنیای اطرافش میدهد، احتمالا غلتیدن و نشستن را یاد گرفته، میتواند اشیا را در دست بگیرد و به دهانش ببرد. نوزادان در این سن از بازیهای قلقلکی یا سواری روی پا بینهایت لذت میبرند، اما بازیهای آرام هم همچنان به آنها در شناخت دنیای اطراف کمک کرده و برایشان جذاب است. یکی از این بازیها بازی بو کردن است که مشام او را قوی میکند. وقتی در آشپزخانه هستید مطمئنا نوزادتان خودش را به آنجا میرساند، میتوانید با یک بازی ساده و ابتدایی او را سرگرم کنید. چاشنیها و ادویههای مختلف را مقابلتان بگذارید و یکی یکی چاشنیهای مختلف را به او معرفی کنید و مقداری از هر کدام روی دستتان بمالید و اجازه بدهید او بو کند. فقط حواستان باشد ادویهها و چاشنیها برای او ایجاد حساسیت نکرده و او را به عطسه نیندازند. استشمام بوی دارچین، وانیل، زیره و انواع سبزیهای معطر مثل نعناع و ریحان و... مطمئنا تجربه جدیدی برای نوزاد شماست و او از این کشف جدید لذت برده و سرگرم خواهد شد. این بازی را میتوانید با غذاها، لوسیونها و کرمها هم امتحان کنید و با این کار حس بویایی نوزاد را هم تقویت کنید، تنها باید مراقب باشید تا نوزاد آنها را به سمت دهانش نبرد.
حباب و حباب و حباب
حباب و حباب بازی برای نوزاد مانند یک پدیده شگفتانگیز است. در این سن نوزاد شما قادر است نقاط دورتر از یک متر را هم ببیند. دفعه بعد که در برابر اشکهای او مستاصل شدید و هیچ راهی برای آرام کردنش پیدا نکردید یکی از این حباب سازها را پر از کف صابون کرده و حبابهای بزرگ و کوچک درست کنید و ببینید چطور این حبابهای هفت رنگ مانند یک معجزه نوزادتان را ساکت و سرگرم میکند. میتوانید مفاهیمی مانند بزرگ و کوچک یا دور و نزدیک را با حبابها به او آموزش دهید؛ در حمام، رستوران، پارک یا مهمانی، هر جا که فکر کنید میتوانید با این حبابهای زیبا نوزادتان را سرگرم کنید. حتی میتوانید از بچههای بزرگتر برای این بازی بیخطر و ارزان کمک بگیرید. اگر نوزادتان چهار دست و پا رفتن را یاد گرفته ممکن است با تعقیب حبابها یک بازی جدید برای خودش اختراع کند، پس از معجزه حبابهای صابونی غافل نشوید.
۹ تا ۱۲ ماه
لمس کن، بگیر، بکوب!
در این سن نوزاد جلب توجه و ایجاد سر و صدا را بیش از پیش دوست دارد و این کارها را آگاهانه انجام میدهد و هر چیزی که دم دستش باشد برمیدارد و به محض اینکه آن را در دست گرفت به این طرف و آن طرف میکوبد تا صدا ایجاد کند و نتیجه کارشان را ببیند. در واقع این کار برایش یک بازی هیجانانگیز است. پس بهتر است اعصابتان را قوی کنید و بعد یک عروسک به دست کودک نوپایتان بدهید و ببینید چطور آن را روی میز میکوبد و سرمست میشود. شما نیز دو عروسک در دست بگیرید، اول یکی را و بعد دیگری را به ترتیب و در آخر هر دو را با هم روی میز بکوبید. در هر قسمت توجه او را به تفاوتها جلب کنید و اجازه دهید او هم این بازی مهیج را تجربه کند. میتوانید این کار را با اشیا دیگر هم تکرار کنید، قوطیهای خالی، قاشق چوبی، قاشق پلاستیکی و فلزی و... . به پاسخهای متفاوتی که به صداهای مختلف نشان میدهد دقت کنید و ببینید او چقدر از این بازی ساده و بیدردسر لذت میبرد. با این بازی او مفهوم عمل و عکسالعمل را میآموزد و شما هم میتوانید متوجه شوید قدرت کدام دستش بیشتر از دیگری است و با کدام دست راحتتر کار میکند.
گنجشکک اشی مشی
وقتی کودک نشسته یا خوابیده با این بازی شاد و خندهدار به سراغش بروید. انگشتان پاهایش را به نوبت بگیرید و شعر بخوانید: «این گنجشک اشیمشی رفت مغازه، این یکی موندش خونه، این یکی غذا خورد، این یکی هیچی نخورد، این یکی هم رفت و رفت و رفت تا رسید به خونهاش»، زمانی که جملات مربوط به انگشت کوچکتر را بیان میکنید، با انگشتانتان روی بدن او راه بروید تا به شکمش برسید. این بازی قلقلکی او را به وجد میآورد و هرگز از آن خسته نمیشود. یکی از بهترین بازیها برای زمان تعویض است، به خصوص که در این سن کودکان پر جنب و جوش هنگام تعویض پوشک دیگر آرام نمیمانند و برای فرار کردن تلاش میکنند. نوع دیگر این بازی همان «لی لی لی لی حوضک» است که میتوانید با انگشتان دست انجام دهید.
بازی کردن برای کودکان یک امر حیاتی به حساب میآید، آنها کاری ندارند جز بازی و شیطنت، شما میتوانید از این فرصت استفاده کرده و بازیها را در جهت رشد شخصیتی، فیزیکی، شناختی، اجتماعی و احساسی کودکان به کار بگیرید. با بازی کردن با فرزندتان نه تنها او را با محیط اطرافش آشنا میکنید و اجازه تجربه موقعیتهای مختلف و کسب تجربه را به او میدهید، بلکه رابطه صمیمانهتری هم با او برقرار کرده و از این طریق به او نزدیکتر میشوید و میتوانید ساعات خوشی را با هم بگذرانید. با بازی، قهقهههای کودک شما در خانه میپیچد. این نکته طلایی را فراموش نکنید: هرچه نوزادتان بیشتر بخندد کمتر فرصت گریه کردن دارد.
صفـر تا ۳ مـاه
ایـن رو ببـین!
بیشتر وقت نوزاد در این 3 ماه به خواب میگذرد، در زمان بیداری هم با تکان دادن چشمهایش و نگاههای کنجکاوانه دنیای اطرافش را سیر میکند، مطمئنا بیشتر وقت شما هم به نشان دادن اشیا و وسایل و لوازم خانه و هر چیزی که اطرافتان قرار دارد، خواهد گذشت؛ از دسته کلیدها گرفته تا چهره عمو و عمه و خاله. بنابراین توضیح درباره این وسایل میتواند یک بازی جالب برای ذهن کنجکاو نوزادتان باشد. نوزادان کشف دنیای اطراف را دوست دارند پس از نشان دادن هر چیز بیخطر از آنها دریغ نکنید. آنها از نگاه کردن به آلبوم عکسهای خانوادگی، کتابهای رنگی، صفحات مجله، قاشق و کفگیر و حتی قوطیهای شامپو و نرمکننده هم لذت میبرند، اشیا مختلف را به نوزادتان نشان دهید، با او حرف بزنید و نگاههای جستجوگرش را بیپاسخ نگذارید. با این کار هم بینایی و تمرکز او را تقویت کردهاید و هم حس شنواییاش را. از سوی دیگر با صدای شما هم بیش از پیش مانوس شده. این حرف زدنها در رشد کلامیاش در ماههای آینده هم به او کمک خواهد کرد.
سفری به کمد لباسهای مادر!
نوزادان تا 3 ماهگی تحرک و جنب و جوش زیادی ندارند و تنها در حال کشف دنیای جدیدی هستند که برایشان کمی نامانوس است. در این سن برای بازی انتخابهای زیادی ندارید، به جز بازیهایی که او را با دنیای اطراف بیشتر آشنا میکند. در یکی از این بازیها میتوانید سفری به کمد لباسهایتان داشته باشید، به حتم این همه لباس رنگارنگ، یک جا باید به درد بخورد. درون کمد جستجو کنید و لباسهایی با بافت، جنس و شکل متفاوت انتخاب کنید، لباسهای بافتنی، ساتن، نخی، شلوارهای جین یا پیراهنهای گلدوزی شده میتوانند انتخابهای مناسبی باشند. هر یک از لباسها را آرام روی پوست دست، پا و گونههای نوزاد بکشید و با او حرف بزنید. مفهوم نرمی و زبری را میتوانید از این طریق به نوزاد منتقل کنید. انگشتان کوچکش را روی حاشیه گلدوزی شده یا درزهای لباسها بکشید تا تفاوت آنها را حس کند. وقتی از این بازی خسته شد، لباس را روی زمین پهن کنید و نوزاد را روی آن بگذارید تا کمی هم به صورت درازکش روی لباسها بازی کند. بعد از چند ماه متوجه خواهید شد که نوزاد شما چقدر به این تفاوتهای ساده عکسالعمل نشان خواهد داد و به دنبال حاشیههای سنگدوزی و گلدوزی شده میگردد و با چه اشتیاقی روی آنها دست میکشد. با این بازی شما نوزاد خود را به تفاوتها حساس کرده و از او یک کودک کنجکاو میسازید که به راحتی از کنار قضایا نخواهد گذشت.
۳ تا ۶ ماه
ببین! چی رو سر مامانه؟
نوزاد شما حالا عکسالعملهای بیشتری به حرکات شما نشان میدهد و این میتواند شروع خوبی برای بازیهای دو طرفه باشد. لازم نیست اسباببازیهای گران قیمت تهیه کنید، میتوانید با وسایل ساده و در دسترس هم بهترین بازیها را انجام دهید و از زمان بازی لذت ببرید، یکی از این وسایل ساده روبان، کش سر، روسری، کلاه یا هر چیز دیگری است که در هر خانهای یافت میشود. میتوانید موهایتان را با روبان ببندید، کلاه یا روسری سر کنید و بعد با شکلکهای خندهدار توجه نوزادتان را جلب کنید، «ببین!، نگاه کن چی رو سرمه!»، «یه روسری»، «اینو ببین» «کلاه گذاشتم». فرزندتان شاید در وهله اول عکسالعملی نشان ندهد، چون کمی طول میکشد تا شکل و شمایل جدید شما را تجزیه و تحلیل کند، اما بعد از 2 یا 3 بار با خندههای دلفریبش شما را به ادامه بازی ترغیب خواهد کرد. این بازی را میتوانید با عروسکها هم امتحان کنید، مثلا کلاه را بر سر خرس مورد علاقهاش بگذارید و توجهش را به سمت آن جلب کنید. این بازی به نوزاد یاد میدهد که ماهیت افراد با تغییر ظاهرشان تغییر نمیکند.
دماغم کو؟
با یک بازی ساده شما میتوانید به راحتی اعضای بدن را به کودکتان یاد بدهید. این بازی یکی از ابتداییترین بازیهایی است که والدین با فرزندانشان انجام میدهند. در این بازی که شاید ساعتها هم طول بکشد باید با سوالهای گوناگون توجه نوزاد را به خودتان جلب کنید. با لحنهای مختلف از او بپرسید «دماغم کو؟» بعد دماغتان را نشان دهید و بگویید «ایناهاش، ایناهاش.» این کار را با تمام اعضای بدن تکرار کنید. بعد نوبت به او میرسد، بپرسید «دماغ تو کو؟» و بعد با انگشتان خودش یا با انگشتان خودتان آن را نشان بدهید. این بازی را میتوانید دوباره و دوباره تکرار کنید، بدون اینکه فرزندتان خسته شود. در این سن شاید خیلی کاری از او برنیاید و فقط شما را نگاه کند، اما با مرور زمان میتواند خودش اعضای بدنش را به شما نشان بدهد و وقتی هم که به حرف افتاد نام اعضا را با شما تکرار خواهد کرد. در نوع دیگر بازی میتوانید مثلا شکمش را قلقلك بدهید و بگویید «این شکم مال کیه؟» یا انگشتانش را دانه دانه بشمارید و همان سوال را تکرار کنید، حتی میتوانید با خلاقیت خودتان شکل دیگری به بازی بدهید و هرطور که دوست دارید و نوزادتان راحتتر است، با او بازی کنید.
۶ تا ۹ ماه
بو کن!
در این سن نوزاد شما عکسالعملهای واضحتری به دنیای اطرافش میدهد، احتمالا غلتیدن و نشستن را یاد گرفته، میتواند اشیا را در دست بگیرد و به دهانش ببرد. نوزادان در این سن از بازیهای قلقلکی یا سواری روی پا بینهایت لذت میبرند، اما بازیهای آرام هم همچنان به آنها در شناخت دنیای اطراف کمک کرده و برایشان جذاب است. یکی از این بازیها بازی بو کردن است که مشام او را قوی میکند. وقتی در آشپزخانه هستید مطمئنا نوزادتان خودش را به آنجا میرساند، میتوانید با یک بازی ساده و ابتدایی او را سرگرم کنید. چاشنیها و ادویههای مختلف را مقابلتان بگذارید و یکی یکی چاشنیهای مختلف را به او معرفی کنید و مقداری از هر کدام روی دستتان بمالید و اجازه بدهید او بو کند. فقط حواستان باشد ادویهها و چاشنیها برای او ایجاد حساسیت نکرده و او را به عطسه نیندازند. استشمام بوی دارچین، وانیل، زیره و انواع سبزیهای معطر مثل نعناع و ریحان و... مطمئنا تجربه جدیدی برای نوزاد شماست و او از این کشف جدید لذت برده و سرگرم خواهد شد. این بازی را میتوانید با غذاها، لوسیونها و کرمها هم امتحان کنید و با این کار حس بویایی نوزاد را هم تقویت کنید، تنها باید مراقب باشید تا نوزاد آنها را به سمت دهانش نبرد.
حباب و حباب و حباب
حباب و حباب بازی برای نوزاد مانند یک پدیده شگفتانگیز است. در این سن نوزاد شما قادر است نقاط دورتر از یک متر را هم ببیند. دفعه بعد که در برابر اشکهای او مستاصل شدید و هیچ راهی برای آرام کردنش پیدا نکردید یکی از این حباب سازها را پر از کف صابون کرده و حبابهای بزرگ و کوچک درست کنید و ببینید چطور این حبابهای هفت رنگ مانند یک معجزه نوزادتان را ساکت و سرگرم میکند. میتوانید مفاهیمی مانند بزرگ و کوچک یا دور و نزدیک را با حبابها به او آموزش دهید؛ در حمام، رستوران، پارک یا مهمانی، هر جا که فکر کنید میتوانید با این حبابهای زیبا نوزادتان را سرگرم کنید. حتی میتوانید از بچههای بزرگتر برای این بازی بیخطر و ارزان کمک بگیرید. اگر نوزادتان چهار دست و پا رفتن را یاد گرفته ممکن است با تعقیب حبابها یک بازی جدید برای خودش اختراع کند، پس از معجزه حبابهای صابونی غافل نشوید.
۹ تا ۱۲ ماه
لمس کن، بگیر، بکوب!
در این سن نوزاد جلب توجه و ایجاد سر و صدا را بیش از پیش دوست دارد و این کارها را آگاهانه انجام میدهد و هر چیزی که دم دستش باشد برمیدارد و به محض اینکه آن را در دست گرفت به این طرف و آن طرف میکوبد تا صدا ایجاد کند و نتیجه کارشان را ببیند. در واقع این کار برایش یک بازی هیجانانگیز است. پس بهتر است اعصابتان را قوی کنید و بعد یک عروسک به دست کودک نوپایتان بدهید و ببینید چطور آن را روی میز میکوبد و سرمست میشود. شما نیز دو عروسک در دست بگیرید، اول یکی را و بعد دیگری را به ترتیب و در آخر هر دو را با هم روی میز بکوبید. در هر قسمت توجه او را به تفاوتها جلب کنید و اجازه دهید او هم این بازی مهیج را تجربه کند. میتوانید این کار را با اشیا دیگر هم تکرار کنید، قوطیهای خالی، قاشق چوبی، قاشق پلاستیکی و فلزی و... . به پاسخهای متفاوتی که به صداهای مختلف نشان میدهد دقت کنید و ببینید او چقدر از این بازی ساده و بیدردسر لذت میبرد. با این بازی او مفهوم عمل و عکسالعمل را میآموزد و شما هم میتوانید متوجه شوید قدرت کدام دستش بیشتر از دیگری است و با کدام دست راحتتر کار میکند.
گنجشکک اشی مشی
وقتی کودک نشسته یا خوابیده با این بازی شاد و خندهدار به سراغش بروید. انگشتان پاهایش را به نوبت بگیرید و شعر بخوانید: «این گنجشک اشیمشی رفت مغازه، این یکی موندش خونه، این یکی غذا خورد، این یکی هیچی نخورد، این یکی هم رفت و رفت و رفت تا رسید به خونهاش»، زمانی که جملات مربوط به انگشت کوچکتر را بیان میکنید، با انگشتانتان روی بدن او راه بروید تا به شکمش برسید. این بازی قلقلکی او را به وجد میآورد و هرگز از آن خسته نمیشود. یکی از بهترین بازیها برای زمان تعویض است، به خصوص که در این سن کودکان پر جنب و جوش هنگام تعویض پوشک دیگر آرام نمیمانند و برای فرار کردن تلاش میکنند. نوع دیگر این بازی همان «لی لی لی لی حوضک» است که میتوانید با انگشتان دست انجام دهید.