نوسان اطلس شمالی یا NAO :
هنگامی که دمای شرق اقیانوس اطلس شمالی گرمتر از حد نرمال و دمای غرب اقیانوس اطلس شمالی کمتر از نرمال بگردد و پرفشار آزور و کم فشار ایسلند تضعیف بشوندNAO منفی میشود و بدنبال منفی شدن NAO مدیترانه یعنی شاخص MO مثبت میگردد و این یعنی فعال شدن مدیترانه و ترسالی ایران. غالبا هنگامی که النینو رخ میدهد NAO منفی میشود.غالبا النینو که رخ میدهد IOD نیز مثبت میگردد .کلا النینو غالبا موجب ترسالی کشور ما میشود. البته سالهایی هم بوده اند که النینو رخ داده ولی خشکسالی ایجاد شده علت این بوده که :تاوه قطبی به شرق اورال حرکت نموده NAO مثبت بوده وIOD منفی و سالهایی هم بوده اند که لانینا رخ داده و ترسالی در ایران رخ داده . تاوه قطبی یا polar vortex :مقاله ی : تحلیل سینوپتیکی تاوه قطبی و اثرهای آن بر اقلیم ایران
چکیده : شدت و گسترش یا تحدید و تضعیف تاوه همراه با نوسانات پرفشار جنب حاره، تعیین کننده شرایط اقلیمی در عرض های میانی محسوب می گردد. از آنجا که درک بهتر تاثیر گردش جوی روی بارش و دمای هوا، از مهمترین اهداف اقلیم شناسی دینامیکی و سینوپتیک است، لذا شناخت تاوه قطبی به عنوان یکی از مهمترین مولفه های گردش عمومی جو می تواند در تحقیق این هدف کارساز باشد. خصوصیات جغرافیایی کشور پهناور ایران، ویژگی های اقلیمی متفاوت را بوجود آورده است. لذا در این رساله با تکیه بر این موقعیتها، گردش عمومی جو در منطقه وسیعی از اقیانوس اطلس تا شرق ایران و از مدار 10 شمال تا قطب شمال مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. به این ترتیب، شرایط بارش و دمایی شکور براساس داده های نقشه های ماهانه سطح زمین و تراز 500 هکتوپاسکال در شش ماه سرد سال (از اکتبر تا مارس) طی دوره آماری 19 ساله (1971 تا 1989) بررسی گردید.نتایج حاصله بیانگر آن است که بارش های فراگیر و افت دما در کشور، با شدت فعالیت کم فشار ایسنلد همراه بوده و با موقعیت پربند معرف تاوه در امتداد طول های 40درجه و 50 درجه شرقی همبستگی منفی دارد. استقرار پشته در غرب دریای سیاه و شرق اروپا، با افزایش بارش و کاهش دما در کشور همراه است. هر قدر پربند معرف تاوه در امتداد طول 50 شرقی در عرض های جنوبی تر استقرار یابد به دلیل ریزش هوای سرد عرض های شمالی بر روی کشور، دمای هوا در مناطق مختلف کشور کاهش می یابد. هرگاه محور تاوه مستقر در امتداد طول های 40 تا 50 درجه شرقی عمیق تر بوده و به عرض های جنوبی تر کشیده شود، بارش در کشور فراگیر بوده و از شدت بیشتری برخوردار است. استقرار مرکز اصلی تاوه در نیمکره غربی و نسبتا دور از نقطه شمالگان با افزایش دمای هوا در کل کشور همراه است. و بالعکس استقرار مرکز تاوه در نیمکره شرقی کاهش دمای هوا در کشور را به دنبال دارد. بنابراین وضعیت دما و بارش در کشور تحت کنترل دو پدیده تاوه قطبی و پرفشار جنب حاره قرار دارد. جابجایی این دو سیستم و شدت و ضعف هریک در مقابل دیگری تاثیر مستقیم بر میزان بارش و وضعیت دما در کشور دارد. وقوع دوره های ترسالی، خشکسالی و یا سرد و گرم در کشور به تضعیف و یا تقویت پرفشار جنب حاره و تاوه قطبی بستگی دارد.
مقاله ی: تاوه قطبي و تطبيق الگوهاي سينوپتيكي با شرايط ترسالي و خشكسالي در كشور :در نواحي قطبي تحت تاثير سرماي زياد و حركت وضعي زمين در لايه هاي مياني و بالايي ورد سپهر و پوش سپهر پاييني گردش چرخندي حاكم است كه آن را تاوه قطبي (polar vortex) مي نامند كه مركز آن معمولا در مناطق قطبي است. شدت و گسترش يا تحديد وتضعيف تاوه همراه با نوسانات پر فشار جنب حاره، تعيين كننده شرايط اقليمي در عرضهاي مياني است. در اين مقاله الگوهاي بارشي كشور بر اساس داده هاي نقشه هاي ماهانه سطح زمين و تراز 500 هكتوپاسكال در شش ماه سرد سال (اكتبر تا مارس) و طي دوره آماري نوزده ساله (1971 تا 1989) بررسي گرديد. نتايج حاصله بيانگر آن است كه بارشهاي فراگير دركشور با شدت فعاليت كم فشار ايسلند همراه است. شرايط خشكسالي كشور در تراز 500 هكتوپاسكال با حاكميت تاوه بر روي شرق و مركز اروپا و شرق و مركز مديترانه همراه است. اين در حالي است كه با حاكميت پشته در مناطق مذكور استقرار محور ناوه در امتداد طولهاي 40 درجه سانتي گراد و 50 درجه سانتي گراد شرقي ميزان بارش در كشور بيشتر و فراگير خواهد بود. .
تاوه قطبی و الگوهای بارشی ایران :گردش چرخندی بزرگ مقیاس در بخش میانی و بالایی ورد سپهر و بخش پایینی پوش سپهر را تاوه قطبی می نامند.شدت و گسترش یا تجدید و تضعیف تاوه همراه با نوسانات پر فشار جنب حاره تعیین کننده شرایط اقلیمی عرضهای میانی محسوب می شود.در این مقاله الگوهای بارشی در کشوربر اساس داده های نقشه های ماهانه سطح زمین و تراز 500 هکتو پاسکال در شش ماه سرد سال(اکتبر تا مارس)طی دوره آماری 19 سالع(1989تا1971)بررسی گردید.نتایج حاصله بیانگر آن است که بارش های فرگیر در کشور با شدت فعالیت کم فشار ایسلند همراه بوده و با موقعیت پربند معرف تاوه قطبی در امتداد طولهای 50 و 40 درجه شرقی همبستگی منفی دارد.از سوی دیگر هر قدر ارتفاع ژئوپتانسیل پر بند مستقر در شمال تنگه هرمز در تراز 500 هکتو پاسکال ارتفاع کمتری داشته باشد پربند 584 دکامتر به عنوان مرز بیرونی پرفشار جنب حاره در امتداد طولهای 30 و40 درجه شرقی در عرضهای جنوبی تر استقرار یابد میزان بارش در کشور بیشتر و فراگیر خواهد بود.افزایش بارش در کشور با حاکمیت پشته بر روی شرق و مرکز اروپا و شرق و مرکز دریای مدیترانه در تراز 500 هکتو پاسکال همراه است.
تصویر زیر مربوط میشود به نوسان NAO :
شاخص انسو ENSO)النینو و لانینا )
تاثیر گذاری ENSO)) بر آب و هوای ایران:درپدیده انسو تغییرات فشار هوا و وقوع شاخص بالا یا پایین نوسان جنوبی نسبت به رویداد ال نینو و لانینا تقدم زمانی دارد و نیز اینکه مرحله لانینا و ناهنجاری سطح آب اقیانوس نهایتا به رخداد ال نینو منجر می شود. در مرحله شاخص بالا و وقوع لانینا در استرالیای شمالی و جنوب شرقی آسیا بارشهای زیادی اتفاق می افتد و برعکس در حوالی جنوب خاورمیانه و دریای عرب (میان شبه جزیره عربستان و هند، درجنوب دریای عمان) هوا حالت فرونشینی دارد و پر فشارهای جنب حاره در این قسمت تقویت شده و به صورت نیمروزان گسترش می یابد که از حوالی استوا تا ناحیه رو به قطب کمربند پرفشار جنب حاره کشیده می شود. متقابلا در دوره شاخص پایین و پدیده ال نینو در استرالیای شمالی و جنوبی شرق آسیا بارش به شدت کاهش یافته و جریان هوا در جنوب خاورمیانه و جنوب غرب آسیا از افزایش برخوردار بوده و احتمالا کم فشار سودانی و دریای سرخ نسبت به متوسط قویتر بوده و انتقال دهنده انرژی و رطوبت عرضهای استوایی به سمت عرضهای میانه و بالا می باشد.در مقیاس نیمروزان وقتی کم فشار درون حاره ای در شرق آرام به دلیل فرایند ال نینو گسترش یافت، پر فشار جنب حاره ای موازی با آن به طرفین رانده شده و کمربند پر فشارهای جنب حاره ای به سمت قطبین سوق می یابد. بالمال تاوه قطبی ( Polar Vartex ) به نیمکره مقابل لغزیده و سطح غربی پیر قطبی (Ircumpolar Westerly ) افزایش می یابد. به دنبال این سازوکار، سیستم پر فشار جنب حاره در نیمکره شرقی به سمت استوا عقب نشسته و در مقابل، کمربند بادهای غربی و امواج آن به طرف استوا پیشروی می کند و در خاورمیانه و ایران (با شدت و ضعف) دوره مرطوبتری آغاز می شود.در وضعیت لانینا پر فشارهای موجود در نیمکره غربی به ویژه در امتداد نیمروزان 90 درجه غربی قوی تر است که علت آن وجود جریانهای سرد کالیفرنیا، همبولت در شرق اقیانوس آرام است. در این شرایط کم فشار درون حاره ای ضعیف وپر فشار جنب حاره به سمت استوا سوق یافته و متقابلا در نیمکره مقابل پر فشارهای مذکور به دلیل تقویت نسبی کم فشار اخیر به سمت قطب کشیده می شوند و در خاورمیانه وایران وقوع خشکسالیها، فراوانی نسبتا بیشتری می یابد. البته این نکته را باید پذیرفت؛که برخی از مراحل شاخص پایین(ال نینوی سال 73-1972 ) در کشور ما مقارن با خشکسالی بوده است. در این مورد تغییرات در هم بافته الگو های جهانی و سینو پتیکی نیز موثر می باشد.برای مثال می توان به موقعیت و ارتفاع تاوه قطبی ونیز جهت گیری محور تاوه وپشته بادهای غربی در آسیا نسبت به مناطق خاص مانند کوههای اورال یا شبه جزیره اسکاند یناوی اشاره کرد.در این خصوص لغزش تاوه قطبی(فرضا رویداد ال نینو) به سمت شرق اورال باعث جریان شمال غربی در کشور و آغاز دوره خشک و انتقال آن به غرب اورال باعث جریان جنوب غربی و دوره مرطوب می شود؛که حالت اخیر فراوانی بیشتری دارد.
پس در یک کلام النینو اغلب سبب افزایش بارش و تر سالی و لانینا سبب کاهش بارش و خشکسالی در ایران و خاورمیانه خواهد شد، (به استثنای منطقه جنوب شرق کشور که جریانات لانینا در تابستان اغلب سبب افزایش بارش در این خطه از کشور می شود که به نظر می رسد به دلیل تقویت مانسون هند باشد(.
که فاز سرد آن لانینا و فاز گرم آن النینو نام دارد.غالبا النینو برای ایران ترسالی و لانینا برای ایران خشکسالی را رقم میزند
البته برخی مواقع برعکس هم ممکن است رخ دهد.توجه : انسو بیشتر روی بهار و پاییز از لحاظ بارشی عمل میکند و برای تابستان و زمستان از لحاظ دمایی
ولی IOD و NAO بیشتر رو تابستان و زمستان اثر بارشی دارند.نکته :
وقتی IOD مثبت میشود یعنی دمای بخش غربی اقیانوس هند بیشتر از نرمال میگردد و دمای خلیج فارس کمتر از نرمال میشود.در تصویر زیر انسو نشان داده شده است
بررسی الگوی فشاری مناسب برای ترسالی کشور:
هرگاه فشار دریای سرخ کمتر از نرمال شود و فشار پاکستان و اقیانوس هند بیشتر از نرمال شود
آنگاه هر سیستم بارشی که وارد ایران بشود با تغذیه رطوبتی خوبی مواجه میشود حال اگر NAO هم منفی و نوسان مدیترانه MO مثبت باشند. که دیگر عالی میشود .یعنی چرخندهای مدیترانه + سامانه های سودانی + انتقال هوای مرطوب از پایین + ریزش هوای سرد از بالا. = SPI > 2 ترسالی طلاییتوجه : SPI شاخص ترسالی/خشکسالیست اگر از عدد 2 مثبت بزرگتر شود آن موقع ایران شاهد ترسالی خواهد بود.
بررسی انسو و تاثیرش بر فصول مختلف ایران :النینو موجب میشود : بهار و پاییز سرد و پربارش شوند .تابستان بسیار گرم و خشک و زمستان معتدل گردد. لانینا موجب میشود : بهار و پاییز خشک و گرم و گندیده بشوند. تابستان خنک و مرطوب و زمستان بسیار سرد شود.NAOمنفی موجب میشود زمستان پربارش شود.NAO مثبت موجب می شود زمستان بسیار سرد شود.
نکته : انسو ( لانینا / النینو ) با بارش بهار و پاییز در ارتباط و با دمای زمستان و تابستان در ارتباط اند .نوسان اطلس شمالی و نوسان قطبی با دمای بهار و پاییز و با بارش زمستان و تابستان مرتبط اند .
نوسان خلیج جنوا را اصطلاحا MO گویند یا بعبارت دیگر نوسان مدیترانه را MO گویند :
هروقت دمای مدیترانه بیشتر از حد معمول میشه و هروقت شاخص NAO منفی میشه .... مدیترانه فعال میشه و سیستم زا میشه یعنی =ناهنجاری های منفی فشار سطح متو سط دریا برروی مدیترانه و شمال آفریقا و همچنین ناهنجاری مثبت فشار
سطح متوسط دریا در شمال دریای مدیترانه می باشد که براساس مطالعات انجام شده وجود این الگوی فشاری بطور کلی موجب افزایش بارش بر روی ایران می گردد. در واقع توزیع فشار غیر یکسان در مدیترانه در فازهای مثبت و منفیموجب فعالیت سامانه های موثر مدیترانه ای می گردد = MO مثبت و هرگاه NAO منفی شود .... MO مثبت میشود. و مدیترانه گرم و سیکلون.زا میشود.
الگوی فشاری مناسب ترسالی برای ایران :هرگاه فشار بر روی ایران و عربستان مساوی باشد و فشار دریای سرخ کمتر از حد نرمال و فشار پاکستان و اقیانوس هند و دریای عمان بیشتر از حد نرمال گردد الگوی مناسبی جهت انتقال رطوبت خوب از سمت خلیج فارس و اقیانوس هند به درون سیستمهای بارشی ایجاد میشود و دریای سرخ نیز سیکلون.زا و همگرا با مدیترانه میشود. به مقیاس خشکسالی/ترسالی اصطلاحا SPI گویند که از فرمول خاصی بدست میاد و اگر این مقیاس بزرگتر از 2 مثبت باشد =>ایران ترسالی به خود خواهد دید.
نمونه موردی: بررسی وضعیت شاخص های دور پیوندی و افق بارشی در روزهای آینده ی آن
در تصور زیر وضعیت نوسان AO بعداز یک جهش مثبت مجددا روند منفی پیدا کرده که این معرف خارج شدن بادهای اطراف قطب از حالت مداری به نصف النهاری و حرکت هوای سرد بطرف جنوب اروپا و خاورمیانه می باشد. و در چنین وضعیتی حرکت نصف النهای تقویت شده و سبب حرکت جبهه سرد بطرف خاورمیانه و ایران و آغاز بارشها می باشد. در نوسان NAO هم بعداز یک جهش مثبت روند منفی شدن این شاخص ظاهر شده که این شاخص هم جابجایی و حرکت چرخندها از روی اقیانوس اطلس شمالی بطرف ایران را تایید می کند. شاخص دو قطبی اقیانوس هند هم وضعیتش کما کان روند مثبت دارد. با توجه به بررسی این شاخصها و پیش بینی فصلی و نقشه های پیش بینی روزانه آغاز حرکتهای چرخندی بطرف ایران و شروع بارشها طی روزهای آیند می رود. که انشا... مطابق با الگوهای روزانه از روز 10 بهمن به بعد ورود اولین سامانه بارشی بعد از یک وقفه بارشی را داریم.
http://climat.blogfa.com/post/132
