Ever Green
متخصص بخش پزشکی
شکاف لب (لب شکری) و شکاف کام (کام شکری) اشاره به باز بودن غیرطبیعی لب بالا و سقف دهان دارد.
بخش های مختلف لب فوقانی در طی هفته ششم حاملگی در کنار هم قرار می گیرند تا لب فوقانی را تشکیل دهند. تکامل کام، بعداز تشکیل لب در اواخر سه ماهه اول حاملگی اتفاق می افتد.
شکاف کام در دختران و شکاف لب در پسران بیشتر دیده می شود.
انواع شکاف لب و کام
به دلیل تکامل جدا از هم لب و کام، امکان دارد بچه ای فقط با شکاف لب، فقط با شکاف کام و یا هر دو به دنیا بیاید.
شکاف لب می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد. شکاف لب می‌تواند از یک شیار کوچک تا یک بریدگی کامل از لب بالا تا سوراخ‌های بینی متغیر باشد. شکاف کام نیز ممکن است تنها در ناحیه کام نرم و زبان کوچک محدود شود و یا تا ناحیه کام سخت و سقف دهان ادامه یابد.
علل شکاف لب و کام
مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز این مشکل موثر باشند.
از جمله عوامل محیطی می‌توان به مصرف بعضی داروها در حاملگی، عفونت‌ها، بیماری‌های دوران بارداری و کمبود اسیدفولیک اشاره کرد.
سن بالای پدر، یکی از علل بدنیا آمدن نوزادان با شکاف کام و لب میباشد.
استرس و استفاده از لوازم آرایشی از دیگر دلایل تولد نوزادان مبتلا به شکاف کام است.
احتمال بروز شکاف کام در نوزادان دارای مادر الکلی یا سیگاری، دو برابر بیش از سایر زنان است
مشکلات ناشی از شکاف لب و کام
1- تغذیه ای : شکاف لب، مشکل چندانی در تغذیه نوزادان ایجاد نمی‌کند. اما شکاف‌هایی که در کام وجود دارد باعث میشود که کودک نتواند به خوبی از سینه مادر یا شیشه، شیر بمکد. برای مکیدن، نیاز است که در ناحیه دهان، خلاء ایجاد شود و شکاف‌های ناحیه کام، امکان ایجاد خلاء را به نوزاد نخواهد داد. کودکان دارای شکاف کام، ممکن است هنگام شیرخوردن، عق بزنند، شیر در گلویشان بپرد و یا از بینی‌شان بیرون بزند.
بعضی پزشکان استفاده از یک صفحه پلاستیکی را توصیه می‌کنند. این صفحه پلاستیکی، هنگام شیر خوردن نوزاد در ناحیه کام او قرار می‌گیرد و با مسدود کردن شکاف، به راحت‌تر شیرخوردن او کمک میکند.
2- شنوایی: کودکان مبتلا به شکاف کام، باید بین 3 تا 6 ماهگی توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی معاینه شوند. این کودکان، مستعد ابتلا به بیماری‌های گوش میانی می باشند. در این کودکان، ساخت مایع گوش میانی دچار اختلال میشود و نواقص شنوایی، عفونت‌ها، تب و گوش‌درد شایع است. این مشکلات قابل درمان‌اند، اما اگر دیر به آنها رسیدگی شود، به کری دائمی و یا اختلالات کلامی منجر می شوند.
3- تکلم: در گروهی از مبتلایان به شکاف کام، مشکلات کلامی اتفاق می افتد. این کودکان ممکن است دیرتر حرف بزنند و یا تودماغی صحبت کنند. اما با ترمیم شکاف کام این مشکلات برطرف خواهد شد. بهره گرفتن از گفتار درمانی لازم است.
کودکان مبتلا به شکاف کام با ضریب هوشی معمولی زندگی می کنند. اما در صورت بروز اختلالات شنوایی و پایین آمدن سطح یادگیری، ضریب هوشی آنان کمتر از حد معمول خواهد شد.
4- دندانی و فکی: شکاف لب، به داخل سوراخ بینی گسترش می‌یابد و تعداد دندان‌ها را تحت تأثیر قرار میدهد. در این کودکان نداشتن بعضی از جوانه‌های دندانی، بی‌دندانی، دندان‌های اضافه و تغییر رنگ دندان می‌تواند قابل رویت باشد.
درمان شکاف لب و کام
درمان شکاف ها، جراحی است که در سنین 12 تا 18 ماهگی انجام می گیرد.
شکاف لب (به ویژه اگر یک طرفه باشد)، به یک عمل جراحی ترمیمی نیاز دارد. در طی این عمل، جراح یک برش دو طرف شکاف ایجاد می کند که از لب تا سوراخ بینی امتداد دارد و سپس دو طرف به همدیگر بخیه می شود. شکاف لب دوطرفه، ممکن است به دو جراحی نیاز داشته باشد.
جراحی شکاف کام، به دلیل نیاز به ساختن یک کام جدید مشکل تر است. ایجاد کام جدید، باعث کاهش عفونت های گوش میانی، بهبود در رشد دندان ها و استخوان های صورت کودک و پیشرفت تغذیه و توانایی سخن گفتن می شود.
جهت ترمیم شکاف کام، چندین جراحی انجام می شود که وابسته به عمق و بزرگی سوراخ می باشد. جراحی ها معمولا شش ماه یک بار انجام می شوند.
توصیه های بعد از عمل جراحی شکاف لب و کام
- سه هفته از پستانک استفاده نگردد.
- حرکت کم بازوها برای سه هفته و ممانعت از قرار دادن انگشتان یا اسباب بازی در دهان کودک.
- تغذیه با کمک سرنگ یا لبه کناری قاشق صورت بگیرد. نوع غذا، مثل قبل از جراحی خواهد بود.
- بعد از جراحی، لب کودک قرمز و متورم می باشد.
- نوارهای باریک چسب، برای تقویت محل جراحی و کاهش فشار به زخم و بخیه ها و جلوگیری از دستکاری محل زخم استفاده می شود.
- کودکی که بی قرار بوده و از خوردن امتناع می کند، ممکن است درد داشته باشد و نیاز به مسکن دارد.
- پانسمان روی لب، نیاز نمی باشد.
- پماد آنتی بیوتیک مثل جنتامایسین چشمی، پس از برداشت چسب های نازک مورد استفاده قرار می گیرد.
- از مواجهه با نورآفتاب برای حداقل شش ماه، برای کاهش تیرگی محل زخم بایستی پرهیز گردد.
- جای زخم با گذشت زمان بهترشده، ولی هرگز به طور کامل ناپدید نمی گردد.
والدین باید با کودک مبتلا به شکاف کام مانند یک کودک عادی رفتار کنند. برخی والدین، کودک مبتلا به شکاف کام خود را از دیگران جدا می کنند. این امر اعتماد به نفس و میزان روابط اجتماعی کودک را کاهش می دهد
استرس مادر باردار و لب شکری
لب شکری در نوزادان مادرانی که تحت استرس هستند بیشتر دیده می شود.
مصرف اسیدفولیک و ویتامین A در دوران بارداری، از تولد نوزادان با شکاف کام جلوگیری می کند.
توصیه می شود مادران باردار از مصرف داروهای ضدصرع پرهیز کنند.
چگونگی رفتار با لب شکری ها
برخی والدین، کودک مبتلا به شکاف کام خود را از دیگران جدا می کنند. این امر اعتماد به نفس و میزان روابط اجتماعی کودک را کاهش می دهد.
والدین باید با کودک مبتلا به شکاف کام مانند یک کودک عادی رفتار کنند. رفتار نادرست والدین در برخورد با کودکان بیمار خود حتی ممکن است موجب شود تا فرزندانشان هیچگاه دوستی پیدا نکنند. کودکان به راحتی با کودکان مبتلا به شکاف کام، ارتباط برقرار می کنند.
اگر والدین اجازه ندهند کودک وارد اجتماع شود، کودک مهارت های زندگی و حرکتی را فرا نمی گیرد.
اغلب خانواده ها، حمایت های بیشتری از کودکان مبتلا به شکاف کام خود به عمل می آورند. کودک به اینگونه حمایت ها نیاز ندارد، فقط برای تلفظ کلمات نیاز به کمک دارد.
بخش های مختلف لب فوقانی در طی هفته ششم حاملگی در کنار هم قرار می گیرند تا لب فوقانی را تشکیل دهند. تکامل کام، بعداز تشکیل لب در اواخر سه ماهه اول حاملگی اتفاق می افتد.
شکاف کام در دختران و شکاف لب در پسران بیشتر دیده می شود.
انواع شکاف لب و کام
به دلیل تکامل جدا از هم لب و کام، امکان دارد بچه ای فقط با شکاف لب، فقط با شکاف کام و یا هر دو به دنیا بیاید.
شکاف لب می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد. شکاف لب می‌تواند از یک شیار کوچک تا یک بریدگی کامل از لب بالا تا سوراخ‌های بینی متغیر باشد. شکاف کام نیز ممکن است تنها در ناحیه کام نرم و زبان کوچک محدود شود و یا تا ناحیه کام سخت و سقف دهان ادامه یابد.
علل شکاف لب و کام
مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز این مشکل موثر باشند.
از جمله عوامل محیطی می‌توان به مصرف بعضی داروها در حاملگی، عفونت‌ها، بیماری‌های دوران بارداری و کمبود اسیدفولیک اشاره کرد.
سن بالای پدر، یکی از علل بدنیا آمدن نوزادان با شکاف کام و لب میباشد.
استرس و استفاده از لوازم آرایشی از دیگر دلایل تولد نوزادان مبتلا به شکاف کام است.
احتمال بروز شکاف کام در نوزادان دارای مادر الکلی یا سیگاری، دو برابر بیش از سایر زنان است
مشکلات ناشی از شکاف لب و کام
1- تغذیه ای : شکاف لب، مشکل چندانی در تغذیه نوزادان ایجاد نمی‌کند. اما شکاف‌هایی که در کام وجود دارد باعث میشود که کودک نتواند به خوبی از سینه مادر یا شیشه، شیر بمکد. برای مکیدن، نیاز است که در ناحیه دهان، خلاء ایجاد شود و شکاف‌های ناحیه کام، امکان ایجاد خلاء را به نوزاد نخواهد داد. کودکان دارای شکاف کام، ممکن است هنگام شیرخوردن، عق بزنند، شیر در گلویشان بپرد و یا از بینی‌شان بیرون بزند.
بعضی پزشکان استفاده از یک صفحه پلاستیکی را توصیه می‌کنند. این صفحه پلاستیکی، هنگام شیر خوردن نوزاد در ناحیه کام او قرار می‌گیرد و با مسدود کردن شکاف، به راحت‌تر شیرخوردن او کمک میکند.
2- شنوایی: کودکان مبتلا به شکاف کام، باید بین 3 تا 6 ماهگی توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی معاینه شوند. این کودکان، مستعد ابتلا به بیماری‌های گوش میانی می باشند. در این کودکان، ساخت مایع گوش میانی دچار اختلال میشود و نواقص شنوایی، عفونت‌ها، تب و گوش‌درد شایع است. این مشکلات قابل درمان‌اند، اما اگر دیر به آنها رسیدگی شود، به کری دائمی و یا اختلالات کلامی منجر می شوند.
3- تکلم: در گروهی از مبتلایان به شکاف کام، مشکلات کلامی اتفاق می افتد. این کودکان ممکن است دیرتر حرف بزنند و یا تودماغی صحبت کنند. اما با ترمیم شکاف کام این مشکلات برطرف خواهد شد. بهره گرفتن از گفتار درمانی لازم است.
کودکان مبتلا به شکاف کام با ضریب هوشی معمولی زندگی می کنند. اما در صورت بروز اختلالات شنوایی و پایین آمدن سطح یادگیری، ضریب هوشی آنان کمتر از حد معمول خواهد شد.
4- دندانی و فکی: شکاف لب، به داخل سوراخ بینی گسترش می‌یابد و تعداد دندان‌ها را تحت تأثیر قرار میدهد. در این کودکان نداشتن بعضی از جوانه‌های دندانی، بی‌دندانی، دندان‌های اضافه و تغییر رنگ دندان می‌تواند قابل رویت باشد.
درمان شکاف لب و کام
درمان شکاف ها، جراحی است که در سنین 12 تا 18 ماهگی انجام می گیرد.
شکاف لب (به ویژه اگر یک طرفه باشد)، به یک عمل جراحی ترمیمی نیاز دارد. در طی این عمل، جراح یک برش دو طرف شکاف ایجاد می کند که از لب تا سوراخ بینی امتداد دارد و سپس دو طرف به همدیگر بخیه می شود. شکاف لب دوطرفه، ممکن است به دو جراحی نیاز داشته باشد.
جراحی شکاف کام، به دلیل نیاز به ساختن یک کام جدید مشکل تر است. ایجاد کام جدید، باعث کاهش عفونت های گوش میانی، بهبود در رشد دندان ها و استخوان های صورت کودک و پیشرفت تغذیه و توانایی سخن گفتن می شود.
جهت ترمیم شکاف کام، چندین جراحی انجام می شود که وابسته به عمق و بزرگی سوراخ می باشد. جراحی ها معمولا شش ماه یک بار انجام می شوند.
توصیه های بعد از عمل جراحی شکاف لب و کام
- سه هفته از پستانک استفاده نگردد.
- حرکت کم بازوها برای سه هفته و ممانعت از قرار دادن انگشتان یا اسباب بازی در دهان کودک.
- تغذیه با کمک سرنگ یا لبه کناری قاشق صورت بگیرد. نوع غذا، مثل قبل از جراحی خواهد بود.
- بعد از جراحی، لب کودک قرمز و متورم می باشد.
- نوارهای باریک چسب، برای تقویت محل جراحی و کاهش فشار به زخم و بخیه ها و جلوگیری از دستکاری محل زخم استفاده می شود.
- کودکی که بی قرار بوده و از خوردن امتناع می کند، ممکن است درد داشته باشد و نیاز به مسکن دارد.
- پانسمان روی لب، نیاز نمی باشد.
- پماد آنتی بیوتیک مثل جنتامایسین چشمی، پس از برداشت چسب های نازک مورد استفاده قرار می گیرد.
- از مواجهه با نورآفتاب برای حداقل شش ماه، برای کاهش تیرگی محل زخم بایستی پرهیز گردد.
- جای زخم با گذشت زمان بهترشده، ولی هرگز به طور کامل ناپدید نمی گردد.
والدین باید با کودک مبتلا به شکاف کام مانند یک کودک عادی رفتار کنند. برخی والدین، کودک مبتلا به شکاف کام خود را از دیگران جدا می کنند. این امر اعتماد به نفس و میزان روابط اجتماعی کودک را کاهش می دهد
استرس مادر باردار و لب شکری
لب شکری در نوزادان مادرانی که تحت استرس هستند بیشتر دیده می شود.
مصرف اسیدفولیک و ویتامین A در دوران بارداری، از تولد نوزادان با شکاف کام جلوگیری می کند.
توصیه می شود مادران باردار از مصرف داروهای ضدصرع پرهیز کنند.
چگونگی رفتار با لب شکری ها
برخی والدین، کودک مبتلا به شکاف کام خود را از دیگران جدا می کنند. این امر اعتماد به نفس و میزان روابط اجتماعی کودک را کاهش می دهد.
والدین باید با کودک مبتلا به شکاف کام مانند یک کودک عادی رفتار کنند. رفتار نادرست والدین در برخورد با کودکان بیمار خود حتی ممکن است موجب شود تا فرزندانشان هیچگاه دوستی پیدا نکنند. کودکان به راحتی با کودکان مبتلا به شکاف کام، ارتباط برقرار می کنند.
اگر والدین اجازه ندهند کودک وارد اجتماع شود، کودک مهارت های زندگی و حرکتی را فرا نمی گیرد.
اغلب خانواده ها، حمایت های بیشتری از کودکان مبتلا به شکاف کام خود به عمل می آورند. کودک به اینگونه حمایت ها نیاز ندارد، فقط برای تلفظ کلمات نیاز به کمک دارد.