مسجدسلیمان(شهر فراموش شده)

[Nicol]

مسجد سلیمان یا پارسوماش


شهری است تاریخی که در میان کوه‌های زاگرس در استان خوزستان واقع شده است.

این شهر از شمال غرب به شهرستان شوشتر، از شمال تقریبأ به بخش لالی، از جنوب شرق به شهرستان ایذه، و از جنوب غرب به شهر اهواز ارتباط دارد. ساکنان این شهر را طوایف مختلفی از قوم بختیاری تشکیل می‌دهند ولی با کشف نفت در منطقه افراد دیگری از سایر مناطق بختياري بمنظور کسب و کار به این شهر آمده و رفته رفته بصورت دایم در این شهر ساکن شدند .


روستاهای اندیکا و لالی و دشت بزرگ از بخش‌های اطراف این شهر هستند. مسجدسلیمان بدلیل جاذبه‌های تاریخی و بهار زیبایش و رویش لاله‌های وحشی و شب بو در ایام نوروز پذیرای تعداد بیشماری از مهمانان نوروزی می‌باشد.یکی ازتفریحگاهای دیدنی این شهر منطقه‌ای بنام تمبی. یکی ازمهمترین مکانهای تاریخی و باستانی این شهرمنطقه‌ای است بنام معبدسرمسجد که درشمال شرقی شهر مسجدسلیمان واقع شده است.این معبد که در گذشته‌های دور همواره در آن آتشی افروخته بوده مشرف به سفه سرمسجد است که بگفته مورخان مقر حکومتی پارسها بوده است .از دیگر آثار باستانی این شهرستان می‌توان به معبد بسیار کهن برد نشانده نیز اشاره نمود.


هیئت باستان‌شناسی فرانسوی سال ۲۰۰۷ نیز در مسجد سلیمان موفق به کشفیات مهمی شده است. پروفسور گیرشمن رئیس هیئت مزبور عقیده دارد که محل کنونی مسجد سلیمان( پارسوماش وبعدها انشان ) قدیم‌ترین پایتخت پادشاهی هخامنشی بوده‌است. یکی ازعوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان اکتشاف نفت دراین منطقه است.




مسجد سلیمان

 

[Nicol]

نگاهي کوتاه به شهرستان مسجد سليمان



مسجد سليمان را شايد بتوان اولين شهر پارسي در خوزستان و جنوب باختر ايران ناميد. اين منطقه در 145 كيلومتري شمال شهر اهواز قرار دارد و نام آن برگرفته از تختگاه تاريخي سر مسجد و آتشكده است. در دوره عيلام احتمالا جزيي از ايالات سيماش بوده است. بعدها به واسطه ضعف عيلاميان مسكن پارسيان شده و در دوره هخامنشيان با نام پارسومانش شناخته شده است. آثار به جا مانده از اين ناحيه حداقل به هزاره پانزدهم پيش از ميلاد برمي‌گردد. مسجد سليمان مركز تحولات شگرفي در عرصه اقتصاد ايران بوده است كه از آن مي توان پالايشگاه بي‌بي‌يان (قديمي ترين پالايشگاه نفت در ايران و خاورميانه) اشاره نمود.

 

[Nicol]

اوضاع جغرافيايي مسجدسليمان




مسجدسليمان درشمال شرقي استان خوزستان ودر125كيلومتري اهوازواقع شده است اين شهرستان ازشمال به دزفول ازشرق به استان چهارمحال وبختياري وايذه ازجنوب به رامهرمزوازغرب به شوشترمحدود ميگردد. مساحت آن براساس آخرين بررسي هاي انجام شده6986كيلومترمربع است. ارتفاع متوسط درمحدوده اين شهرستان 362مترازسطح دريااست. ميزان بارندگي درسال بين 200تا450 ميليمترمتغييراست كه عموما ازسمت شمال بطرف جنوب ازميزان بارندگي كاسته مي شود ودرجه حرارت درتابستان به حداكثر 54 درجه مي رسد. مسجدسليمان ازلحاظ اقليمي داراي آب وهواي نيمه صحرايي است. نواحي شمالي آن بدليل واقع شدن درحاشيه سلسله جبال زاگرس داراي زمستانهاي سرد همراه با برف وتابستانهاي معتدل بوده اما نواحي جنوب داراي بهاري دل انگيز تابستاني گرم وخشك كوتاه پاييزي مطبوع وزمستاني معتدل است. مهمترين كوه هاي مسجدسليمان عبارتند:از دلا آسماري تاراز مونار كي نو اديو لندر وسترون . رودهاي كارون تمبي وشور درآن جريان دارد. وسعت مراتع مسجدسليمان 200/292/5 هگتار برآورد گرديده است.

اين شهرستان داراي 3بخش (مركزي لالي انديكا) و13دهستان بوده ومحصولات عمده كشاورزي آن گندم جو صيفي جات ونباتات عل مي باشد .

جمعيت مسجد سليمان درسال 1370 هجري شمسي 041/191 هزار نفر بود. دركاوشهاي باستان شناسي آثاري كهن مربوط به زندگي غارنشيني ودوران ماقبل تاريخ دراين سرزمين كشف شده است ودرهمين مكان بوده كه هوشنگ پيشدادي دراثر برخورد دوسنگ چخماق باهم ونشت گاز درسطح زمين شعله آتش را براي اولين بار كشف كرده است اين خطه درزمان كيانيان ايلامي ها مادها پارس ها سلوكيان اشكانيان وساسانيان داراي اهميت فراواني بوده وآثار برجاي مانده شاهد اين مدعاست.

اين شهر درقرن هشتم قبل از ميلادجزء سرزمين ايلام بوده ودرآن عصر آساك نام داشت ودردوران پارسها پارسوماشناميده مي شد. درقرون وسطي نيز تلغر ناميده م شده سپس به جهانگيري وميدان نفتونمعروف گرديد. بعد ازا ينكه آثار آتشكده سرمسجد براي همگان مشخص شد وپس ازبازديد رضاخان ازاين اثر تاريخي درسال1303 بنا به پيشنهاد وي وتصويبM.i.Sمي گفتند كه درحقيقت اختصاريافته اي Masjid.i.sulaiman مي باشد.

 

[Nicol]

وجه تسميه و پيشينه تاريخي



آثار و بقاياي يك پرستش‌گاه قديمي كه قبلا به گفته گيرشمن به دوره هاي پيش از ساسانيان مربوط است، در اين شهر كه قبلا مردم بومي آن را مسجد سلمان يا سليمان مي گفتند موجب شد كه اين شهر مسجد سليمان نام گذاري شود.

اين شهرستان در سده هاي وسطي«تلغر» ناميده مي شد و اين نام به سرزميني گفته مي شود كه از كنار رودخانه كارون تا زمين هاي خاوري چشمه نفت امتداد داشت. در اين ناحيه، قسمت بالايي آن را«ترك دز» و پايين تر را «مسجد سليمان» مي خواندند. بلوك تلغر در قديم سرزمين آبادي بوده و روستاهايي داشته است.


درمورد وجه تسميه مسجدسليمان داستانها گفته وافسانه ها آورده اندكه شايد ازلحاظ تاريخي هيچكدام راهي به حقيقت نداشته باشد. آتشكده اي ازدوران باستان دريكي از محلات اين شهر بنام سرمسجد باقي مانده كه نام شهرستان ازآن گرفته شده است. بنا به گفته ياقوت حموي((درآنجا آتشكده اي قديمي موجود است كه تاروزگار هارون الرشيد روشن بوده))سنگهاي سترگ دربناي آن بكاررفته كه سنگيني تخته سنگهاي عظيم به قدري است كه حتي بيست مرد قدرتمند قادر به حركت دادن آن نيستند. چون ساكنين اين حدود خصوصا درخلال قرون وسطي بكار بردن اين گونه مصالح ساختماني راازقدرت بشري خارج دانسته اند ساختن آنرابه ديوها نسبت داده اند وچنين گفته اند كه حضرت سليمان وقتي برقليچه معروف خود مي نشست به هنگام نماز هرجايي كه مي رسيد فرود مي آمد وديوان فورا مسجدي براي او بنا مي كردند تاسليمان نبي درآن نماز بگزارد واثر مذبوريكي ازمساجدي است كه آن را مسجد سليمان مي نامند. ولي حقيقت آن است كه بربالاي صفحه مسجدسليمان آثاري است كه حاكي ازوجود آتشگاه ميباشد.



اطراف اين آتشگاه داراي پلكان هايي است كه بزرگترين آنها 23 رديفي مي باشد كه درشرق صفحه قرار دارد وبه دشت متصل مي گردد. ازنظر شكل وسبك معماري باكليه آتشكدههايي از ايران باستان برجاي مانده كاملا مطابقت دارد ويكسان مي باشد.


واقعيت آن است كه مسجد سليمان آتشگاه ويكي ازمراكزتجمع زرتشتيان بوده وعلت انتخاب اين محل ازاين نظر بوده كه براثر گاز نفتي كه ازخلل وفرج زمين بالا مي آمد ومتصاعد مي شد اين امكان را بوجود مي آورد ما آتش جاويد برپاي دارند. هنگام حمله اعراب كه كليه آثار ارزشمندتاريخي به تخريب كشانده مي شد طبعا نوبت اين اثرنيزرسيده ولي ايرانيان چون آگاه بودندكه اعراب نسبت به اماكن مذهبي احترام قائلند لذابراي جلوگيري ازتخريب آن چنيين عنوان كردند كه اين محل مسجد حضرت سليمان بوده است. اين تدبيرباعث شد كه تا مدتي ازويراني آن جلوگيري شود ولي اعراب بعدها ازعبادات سري ايرانيان كه شبانه انجام مي گرفت پي به واقعيت امربردند وپس ازچندي آن آتشكده را به سرنوشت سايرآثارباستاني دچار كردند ونام مسجد سليمان ازآن تاريخ برجاي مانده است.


پروفسورگريشمن مي گويد:نياشگاه سرمسجد وبرد نشانده هيچ شباهتي به معماري ايلامي بابلي وآشوري ندارند اما خيلي شبيه ساختمان هاي تمدن باستاني اورارتو مي باشد. او تپه هاي سرمسجد وبرد نشانده را اسلاف تخت جمشيد مي داندكه اصول ايجاد آن هنوز طرق قديمي راكه پارسيان اززمان ورودبه ناحيه جنوب غربي ايران بكار مي بردند آشكار مي سازد.

 

[Nicol]

طلوع دوباره اين نخستين شهرپارسيان با فوران چاه شماره يك خاورميانه درسال 1278 خورشيدي (1908م) وفعاليت شركت نفت دارسي آغازشد كه سرفصل جديديدرحيات سياسي اجتماعي واقتصادي كشورمان بوجود آورد وبعد ازآن بودكه ايران واردمرحله جديدي شد.

آمار وارقام نشان مي دهددراوج فعليتهاي شركت نفت(با314حلقه چاه نفت) بين سالهاي 1330 تا1335 خورشيدي جمعيت شهربالغ بر77هزارنفربود وشهرازامكانات وسيعي برخوردار بوده است وعروس شهرهاي ايران نام داشت. مسجدسليمان درآن سالها از شهرهاي توريستي ايران محسوب مي شد وشخصيتها ومقامات خارجي وداخلي ازاين خطه بازديد مي كردند ونسبت به جمعيت خود بيشترين تعداداتومبيل را درسطح خاورميانه داشت.اولين خط آهن خاورميانه اولين كارخانه تقطير اولين كارخانه برق خاورميانه اولين جاده ارتباطي اولين خيابانهاي آسفالته نخستين مسكن مدرن نخستين بيمارستان مدرن ومجهزخاورميانه اولين سيستم مخابراتي نخستين لوله كشي آب وگازخاورميانه اولين فرودگاه اولين سيستم روشنائي برق خاورميانه اولين سيستم هاي بهداشتي خاور ميانه و.....درآن بوجود آمد طبق آمارمستند مسجدسليمان درگذشته ازنظر سطح تخصصي وسواد بالاترازسايرنقاط كشوربوده است وازامكانات آموزشي خوب برخوردار(طبق آمار سال 1355 دراين شهر9310نفرمشغول به كاربوده اند يعني شهرازنظراقتصادي وبهره وري ازنيروي انساني فعال ودرصد بسياركم بيكاري درحد مطلوبي بوده است.

درحال حاضرمسجدسليمان بيش از15هزارنفربيكاردارد ومردم ازوضع معيشتي مناسبي برخوردارنيستند.

 

[Nicol]

زبان وقوميت



زبان مردم فارسي وداراي لهجه لري بختياري وازنظرقوميت ازدوشاخه هفت لنگ وچهارلنگ تشكيل شده است.



صنايع و معادن


علاوه بر صنعت نفت که سبب گسترش تاسيسات نفتي در اين منطقه شده است كارخانه‌هاي متعدد ديگري از جمله كارخانه گوگرد سازي، كارخانه تانك سازي و كارخانه تصفيه شكر از نيشكر را نيز مي توان در اين ناحيه نام برد. عمده ترين معادن اين شهرستان نفت، گچ و سنگ هاي ساختماني هستند.




کشاورزي و دام داري


كشاورزي در اين منطقه به صورت ديمي و آبي انجام مي‌شود. عمده‌ترين محصول كشاورزي مسجد سليمان گندم و جو بوده و قسمتي از اين منطقه را مزارع ديم گندم و جو تشكيل مي دهد.

 

[Nicol]

مکان هاي ديدني و تاريخي


صفه سر مسجد، بردنشانده، چهارطاقي سيم بند در انديكا، قلعه هاي ليت و بردي در انديكا، نقش برجسته هاي‌بي‌شمار و بازرفت، قبرستان انگليسي‌ها و ارامنه، چاه شماره يك، پالايشگاه، شهر بنوار، بقعه امام‌زاده شاه ابوالقاسم، بقعه امام‌زاده بابااحمد و بقعه هفت شهيدان از جمله مهم‌ترين ديدني هاي شهرستان مسجد سليمان به شمار مي‌آيند.

 

[Nicol]

تقسيمات شهرستان:



الف – بخش مركزي

بيشترمناطق اين بخش كوهستاني است وكوههاي لندر، ورزرد، آسماري،دوبلوطان وجريك درآنقراردارد. ميزان متوسط بارندگي اين بخش درسال حدود400ميليمتراست. آب وهواي آن آن درزمستانها سرد و در تابستانها گرم وخشك است. بيشترچاههاي نفت درمنطقه مذكورحفرشده اند. رودخانه هاي آن عبارتند از : كارون،آب شورتمبي وآب شورله بهري.

پوشش گياهي منطقه ازنوع درختان كنار(سدر)،بادام،جنگلهاي گزوجازاست.درنواحي جلگه اي انواع قارچها،گل سنگها،گل شقايق،سوسنبل،لاله،گلايول، جووحشي،خارهاي بيابانيوديگرعلفهاي خودرو روئيده مي شود. دهستانهاي بخش مركزي تل بزان،جهانگيري وتمبي گلگيراست كه 270روستا رادرخودجاي داده است.شهرمسجدسليمان دربخش مركزي واقع است.

اكثرتاسيسات صنعتي،خطوط لوله نفت وگازوراههاي قديم وجديدماشين رودراين بخش قراردارد. مراكزسياحتي،آثارباستاني،ب ناههاي تاريخي ومذهبي بخش مركزي عبارتنداز:پل گدارلندر،هفت شهيدان،آثارتنگ صئولك،سرمسجد،بردنشانده،قل عه مدرسه،علم داري،پرنوشته،تنگ تگ اب،سبزپوش عنبل، بتوند،آخوررخش،قلعه ترك دز،قلعه تپه باستاني كلگه زري،تپه باستاني گلگير،قلعه كهيش،بقعه پاگچ امارضا،چاه شماره يك،كارخانه برق تمبي،كارخانه گوگردبي بي يان ،فرودگاههاي قديمي يمه وتل بزان تختگاه (تهده گون)،آب كره،زيارتگاه بي بي بتول زيارتگاه بي بي زهراكليساي ارامنه وخارجيان.




ب- بخش لالي

لالي ناحيه نفت خيزي است كه درفاصله 56كيلومتري مسجدسليمان واقع شده ومساحت آن64 كيلومترمربع است داراي زمستانهاي نسبتاسردوتابستانهاي گرم است.ميزان متوسط بارندگي500ميليمترمي باشد.

ارتفاع اين ميدان نفتي ازسطح دريامعدل493متراست. درشمال لالي رودشور،درمغرب رودكيارس ودر جنوب رودكارون جريان دارد.رودخانه كارون لالي رابه دوبخش شرقي وغربي تقسيم مي كند.

آثارباستاني،مراكزسياحتي،ب ناهاي تاريخي ومذهبي آن عبارتنداز:

بنه وار،بقعه آقابركه،شاهزاده ابوالقاسم،غارپبده،غاركهنا ب،كتيبه ها،نقش جهان،هفت تنان ودره بوري.

 

[Nicol]

ج – بخش انديكا

بخش انديكا درشمال وشمال شرقي مسجدسليمان قراردارد.انديكا داراي518روستااست ومركزآن قلعه خواجه ودر65كيلومتري مسجدسليمان واقع مي باشد. اين بخش داراي كوههائي بنام:تاراز،منار،دلا،كي نو،ليله،شو،اديو،لندر وچيتك است.پوشش گياهي منطقه ازنوع درختان بلوط،،بادام،تمشك،انگور،كل خنگ،انار،انجير،بن،انواع قارچ،گلسنگهاوجووحشي ودربهار انواع گلهاي وحشي نظير لاله،گلايول،سوسنبل،بابونه وعلفهاي خودرو به چشم مي خورد.

رودخانه هاونهرهايي كه ازآن مي گذردعبارتنداز:شط شيمبار،چال شه،(سوسن)آب شور،سبزآب،تينا،باغ شاهوورودخانه كارون. سد شهيدعباسپور(رضاشاه)ودرياچه 55كيلومتري پشت آن دراين منطقه قراردارد وزرات نيرو مشغول احداس سدديگري(كارون4)درمنطقه گدارلندر انديكا مي باشد.

مراكزسياحتي،آثارباستان وبناهاي تاريخي ومذهبي انديكا عبارتنداز:شيمبار(شيرين بهار)،امامزاده سلطان ابراهيم،گدارلندر،قلعه ليت، تپه باستاني چگارمون،قلعه خواجه،قلعه زراس،چشمه الما،پل نگين،بقعه بابازيد،بقعه شاهزاده عبدالله،بقه بابااحمد،بقعه سيدصالح وقلعه ماشگيري.

 

[Nicol]

 

[Nicol]