میرزاتقی*خان امیرکبیر صدراعظم ایران در دوره ناصرالدین*شاه قاجار بود.
میرزا تقی خان امیر کبیر, صدراعظم مشهور دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار.
نام اصلی امیرکبیر محمد تقی بود که بعدها تقی گفته می*شد .عناوین و القاب وی بدین قرار است: کربلایی محمد تقی- میرزا محمدتقی خان- مستوفی نظام- وزیر نظام- امیر نظام- امیر کبیر- امیر اتابک اعظم(شوهر خواهر ناصر الدین شاه نیز شد). محمد تقی پسر کربلایی قربان(آشپز میرزا عیسی قائم مقام اول بود) در خانه قائم مقام تربیت یافت و در اوایل جوانی به سمت منشی قائم مقام اول به خدمت مشغول شد و مورد عنایت رجل سیاسی دانشمند قرار گرفت و بعداٌ در دستگاه قائم مقام دوم نیز مورد توجه واقع شد تا جایی که وی را همراهيئتی سیاسی به روسیه فرستاد و طی نامه*ای در مورد هوش و نبوغ میرزا تقی خان چنین نوشته:
خلاصه این پسر خیلی ترقیات دارد و قوانین بزرگ به روزگار می*گذارد. باش تا صبح دولتش بدمد.
در این ماموریت که برای عذرخواهی از قتل گریبایدوف که در ایران رخ داده بود، انجام می*شد، از تزار روسیه معذرت خواست و طوری عمل نمود که مورد تائید و پسند تزار و دربار ایران قرار گرفت. امیرکبیر در سفر به روسیه به مؤسسات فرهنگی، نظامی و اجتماعی آنجا توجه نمود و به این فکر بود که راه ترقی ایران نیز داشتن دانشگاه و تشکیلات نظامی و فرهنگی منظم است.
دومین ماموریت ومسئوليت وی، رئیس هیات سیاسی ایران به ارزنة*الروم برای حل اختلاف مرزی بین ایران و امپراتوری عثمانی بود. در این ماموریت که نزدیک به دو سال طول کشید علاوه بر آشنایی با زدو بندهای سیاسی شرق و غرب ،با دلیری خاصی توانست اختلاف مرزی را به نفع ایران پایان دهد و خرمشهر و اراضی وسیع طرف چپ اروندرود را که مورد ادعای عثمانی*ها بود به ایران ملحق کرد. این اقدام و پیشنهادهای مفید امیرکبیر، مورد عناد و حسادت حاجی میرزا آغاسی قرار گرفت.
چون محمد شاه مرد، ناصرالدین میرزا که قصد حرکت به تهران و نشستن بر تخت سلطنت را داشت نمی*توانست حتی هزینه سفر خود و همراهان را به تهران تهیه کند در این هنگام که امیرکبیر در تبریز به امیرنظامملقب بود با ضمانت شخصی پول فراهم کرد و ناصرالدین شاه را به تهران فرستاد. اما درباریان ،حتی مهد علیا مادر ناصرالدین شاه که در زد و بندهای سیاسی خارجی دست داشت ،مخالف امیر بودند، ولی ناصرالدین شاه هر روز بر مرتبه و مقامش محمدتقی می*افزود تا جایی که ملقب به امیرکبیر و صدراعظم گردید. در مدت کوتاهی که امیرکبیر صدراعظم بود(در حالی که ناصرالدین شاه در آغاز سلطنت فقط 16 سال داشت) با نبوغ خاص و احساسات پر شور میهن پرستی خود، اقداماتی بسيار ارزنده انجام داد.
نخست به امنیت داخلی پرداخت. سالار را که در خراسان گردنکشی می*کرد و از جانب روس*ها و انگلیسی*ها حمایت می*شد سرکوب کرد. در نامه*هایی که به نمایندگان سیاسی و نظامی روس می*نوشت و در جواب*هایی که می*داد، دلیری و ثبات رای و میهن*پرستی موج می*زند.
پس از برانداختن سالار از خراسان، فارس و بلوچستان را آرام ساخت و در همه مناطق عشیره نشین و هر جا که ممکن بود آشوبی برخیزد قراول خانه ایجاد نمود و در سراسر مملکت امنیت برقرار گشت.
در دوره صدارت امیرکبیر ترکمانان که همواره از مدتها پیش به نقاط دور و نزدیک مناطق اطراف خود حمله می*کردند به هیچ اقدام خلافی دست نزدند.امیرکبیر اقدامات فراوانی در دوره کوتاه صدارت خود به شرح زیر نمود:
* ایجاد امنیت و استقرار دولت.
* تنظیم قشون ایران به سبک اروپایی.
* ایجاد کارخانه*های اسلحه*سازی.
* اصلاح امور قضایی.
* جرح و تعدیل محاضر شرع.
* تأسیس چاپارخانه.
* تأسیس دارالفنون.
* نشر علوم جدید.
* فرستادن ایرانیان به خارج برای تحصیلات وتدریس در ایران.
* استخدام استادان خارجی و تصمیم به جایگزینی آنها با ایرانیان.
* ترویج ترجمه و انتشار کتب علمی.
* ایجاد روزنامه و انتشار کتب.
* ترویج ساده نویسی و لغو القاب.
* بنای بیمارستان و رواج تلقیح عمومی آبله.
* مرمت ابنیه تاریخی.
* مبارزه با فساد و ارتشاء(که چون مرضی مزمن در همه شئون زندگانی ایران رخنه کرده بود).
* تقویت بنیه اقتصادی کشور.
* ترویج صنایع جدید.
* فرستادن صنعتگر به روسیه و مقابله صنعتی با روسیه توسط دست توانای استاد کاران اصفهانی.
* استخراج معادن.
* بسط فلاحت و آبیاری.
* توسعه تجارت داخلی و خارجی.
* کوتاه کردن دست اجانب در امور کشور.
* تعیین مشی سیاسی معینی در سیاست خارجی.
* اصلاح امور مالی و تعدیل بودجه.
اقدامات مذکور در واقع شامل همه شئون کشوری می*شد. با لغو یا کسر مقرری*ها و مستمری ها، عده*ای با وی دشمن شدند اما چون همین مستمری*ها که قبلاٌ دیر به دست صاحبان آن می*رسید در روزگار امیر مرتباً به آنها داده می*شد، تا حدی آنها را راضی کرد. وضع بودجه مملکتی سر و صورتی یافت تا جایی که امیرکبیر حقوق ناصرالدین شاه را نیز محدود کرد.
جلوی بذل و بخشش*های او را گرفت و اگر حواله*ای از شاه می*رسید جواب می*نوشت که اگر این پول پرداخت شود از بودجه بسیار کم می*شود. در برقراری مستمری برای اشخاص دولتهای خارجی اعمال نفوذ می*کردند تا به موقع بتوانند از وجود آنها در بروز شورش و آشوب و اخلال استفاده کنند.
در این نامه که ملاحظه می*شود: گاهی به خاک پای همایونی معلوم می*شود فدوی در وجوه مخارج التفاتی قبله عالم مضایقه و خودداری می*کند این قدر بر رای همایون آشکار باشد که به خدا من جمیع عالم را برای راحتی وجود مبارک همایونی می*خواهم اگر گاهی جسارتی شود از این راه است. می*خواهد که خدمت شما از جهت پول مخارج لازمه معطل نماند... خود فدوی دیناری به احدی نخواهد داد. آن وجه را که باید به مردم بدهید به مخارج لازمه قشون پادشاهی می*دهد. قبله عالم انشاء الله عیدی مرحمت می*فرمائید ... زیاده جسارت نمی*ورزد.
امیرکبیر علاوه بر وصول مالیات معوقه و افزودن به درآمد دولت بر توسعه کشاورزی و تجارت نیز افزود، از اسراف و تبذیرها جلوگیری می*کرد.
در گماشتن افراد صالح و صدیق بر سر کارها و طرد اشخاص نالایق اهتمام بسیار می*نمود. با متحداشکل کردن سپاه ایران – کارخانه اسلحه سازی در ایران تأسیس کرد که روزانه ۱۰۰۰ تفنگ می*ساخت.
در بسط فرهنگ و استخدام استادان خارجی دقت بسیار می*کرد و برای استخدام استادان شرایط خاصی وضع نمود. در چاپ و انتشار کتب و تأسیس روزنامه وقایع اتفاقیه کوشش بسیار نمود.
اقدامات انقلابی و ملی امیرکبیر سبب شد که گروهی سود*جو، بنای تحریک نسبت به وی بگذارند تا جایی که فرمان عزل و قتل امیر کبیر را از ناصرالدین شاه گرفتند او را در حمام فین کاشان و در ربیع الاوّل سال ۱۲۶۸ توسّط حاجی علی خان حاجب الدوله کشتند. البته وی با نقشه ی مهد علیا به قتل رسید
میرزا تقی خان امیر کبیر, صدراعظم مشهور دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار.
نام اصلی امیرکبیر محمد تقی بود که بعدها تقی گفته می*شد .عناوین و القاب وی بدین قرار است: کربلایی محمد تقی- میرزا محمدتقی خان- مستوفی نظام- وزیر نظام- امیر نظام- امیر کبیر- امیر اتابک اعظم(شوهر خواهر ناصر الدین شاه نیز شد). محمد تقی پسر کربلایی قربان(آشپز میرزا عیسی قائم مقام اول بود) در خانه قائم مقام تربیت یافت و در اوایل جوانی به سمت منشی قائم مقام اول به خدمت مشغول شد و مورد عنایت رجل سیاسی دانشمند قرار گرفت و بعداٌ در دستگاه قائم مقام دوم نیز مورد توجه واقع شد تا جایی که وی را همراهيئتی سیاسی به روسیه فرستاد و طی نامه*ای در مورد هوش و نبوغ میرزا تقی خان چنین نوشته:
خلاصه این پسر خیلی ترقیات دارد و قوانین بزرگ به روزگار می*گذارد. باش تا صبح دولتش بدمد.
در این ماموریت که برای عذرخواهی از قتل گریبایدوف که در ایران رخ داده بود، انجام می*شد، از تزار روسیه معذرت خواست و طوری عمل نمود که مورد تائید و پسند تزار و دربار ایران قرار گرفت. امیرکبیر در سفر به روسیه به مؤسسات فرهنگی، نظامی و اجتماعی آنجا توجه نمود و به این فکر بود که راه ترقی ایران نیز داشتن دانشگاه و تشکیلات نظامی و فرهنگی منظم است.
دومین ماموریت ومسئوليت وی، رئیس هیات سیاسی ایران به ارزنة*الروم برای حل اختلاف مرزی بین ایران و امپراتوری عثمانی بود. در این ماموریت که نزدیک به دو سال طول کشید علاوه بر آشنایی با زدو بندهای سیاسی شرق و غرب ،با دلیری خاصی توانست اختلاف مرزی را به نفع ایران پایان دهد و خرمشهر و اراضی وسیع طرف چپ اروندرود را که مورد ادعای عثمانی*ها بود به ایران ملحق کرد. این اقدام و پیشنهادهای مفید امیرکبیر، مورد عناد و حسادت حاجی میرزا آغاسی قرار گرفت.
چون محمد شاه مرد، ناصرالدین میرزا که قصد حرکت به تهران و نشستن بر تخت سلطنت را داشت نمی*توانست حتی هزینه سفر خود و همراهان را به تهران تهیه کند در این هنگام که امیرکبیر در تبریز به امیرنظامملقب بود با ضمانت شخصی پول فراهم کرد و ناصرالدین شاه را به تهران فرستاد. اما درباریان ،حتی مهد علیا مادر ناصرالدین شاه که در زد و بندهای سیاسی خارجی دست داشت ،مخالف امیر بودند، ولی ناصرالدین شاه هر روز بر مرتبه و مقامش محمدتقی می*افزود تا جایی که ملقب به امیرکبیر و صدراعظم گردید. در مدت کوتاهی که امیرکبیر صدراعظم بود(در حالی که ناصرالدین شاه در آغاز سلطنت فقط 16 سال داشت) با نبوغ خاص و احساسات پر شور میهن پرستی خود، اقداماتی بسيار ارزنده انجام داد.
نخست به امنیت داخلی پرداخت. سالار را که در خراسان گردنکشی می*کرد و از جانب روس*ها و انگلیسی*ها حمایت می*شد سرکوب کرد. در نامه*هایی که به نمایندگان سیاسی و نظامی روس می*نوشت و در جواب*هایی که می*داد، دلیری و ثبات رای و میهن*پرستی موج می*زند.
پس از برانداختن سالار از خراسان، فارس و بلوچستان را آرام ساخت و در همه مناطق عشیره نشین و هر جا که ممکن بود آشوبی برخیزد قراول خانه ایجاد نمود و در سراسر مملکت امنیت برقرار گشت.
در دوره صدارت امیرکبیر ترکمانان که همواره از مدتها پیش به نقاط دور و نزدیک مناطق اطراف خود حمله می*کردند به هیچ اقدام خلافی دست نزدند.امیرکبیر اقدامات فراوانی در دوره کوتاه صدارت خود به شرح زیر نمود:
* ایجاد امنیت و استقرار دولت.
* تنظیم قشون ایران به سبک اروپایی.
* ایجاد کارخانه*های اسلحه*سازی.
* اصلاح امور قضایی.
* جرح و تعدیل محاضر شرع.
* تأسیس چاپارخانه.
* تأسیس دارالفنون.
* نشر علوم جدید.
* فرستادن ایرانیان به خارج برای تحصیلات وتدریس در ایران.
* استخدام استادان خارجی و تصمیم به جایگزینی آنها با ایرانیان.
* ترویج ترجمه و انتشار کتب علمی.
* ایجاد روزنامه و انتشار کتب.
* ترویج ساده نویسی و لغو القاب.
* بنای بیمارستان و رواج تلقیح عمومی آبله.
* مرمت ابنیه تاریخی.
* مبارزه با فساد و ارتشاء(که چون مرضی مزمن در همه شئون زندگانی ایران رخنه کرده بود).
* تقویت بنیه اقتصادی کشور.
* ترویج صنایع جدید.
* فرستادن صنعتگر به روسیه و مقابله صنعتی با روسیه توسط دست توانای استاد کاران اصفهانی.
* استخراج معادن.
* بسط فلاحت و آبیاری.
* توسعه تجارت داخلی و خارجی.
* کوتاه کردن دست اجانب در امور کشور.
* تعیین مشی سیاسی معینی در سیاست خارجی.
* اصلاح امور مالی و تعدیل بودجه.
اقدامات مذکور در واقع شامل همه شئون کشوری می*شد. با لغو یا کسر مقرری*ها و مستمری ها، عده*ای با وی دشمن شدند اما چون همین مستمری*ها که قبلاٌ دیر به دست صاحبان آن می*رسید در روزگار امیر مرتباً به آنها داده می*شد، تا حدی آنها را راضی کرد. وضع بودجه مملکتی سر و صورتی یافت تا جایی که امیرکبیر حقوق ناصرالدین شاه را نیز محدود کرد.
جلوی بذل و بخشش*های او را گرفت و اگر حواله*ای از شاه می*رسید جواب می*نوشت که اگر این پول پرداخت شود از بودجه بسیار کم می*شود. در برقراری مستمری برای اشخاص دولتهای خارجی اعمال نفوذ می*کردند تا به موقع بتوانند از وجود آنها در بروز شورش و آشوب و اخلال استفاده کنند.
در این نامه که ملاحظه می*شود: گاهی به خاک پای همایونی معلوم می*شود فدوی در وجوه مخارج التفاتی قبله عالم مضایقه و خودداری می*کند این قدر بر رای همایون آشکار باشد که به خدا من جمیع عالم را برای راحتی وجود مبارک همایونی می*خواهم اگر گاهی جسارتی شود از این راه است. می*خواهد که خدمت شما از جهت پول مخارج لازمه معطل نماند... خود فدوی دیناری به احدی نخواهد داد. آن وجه را که باید به مردم بدهید به مخارج لازمه قشون پادشاهی می*دهد. قبله عالم انشاء الله عیدی مرحمت می*فرمائید ... زیاده جسارت نمی*ورزد.
امیرکبیر علاوه بر وصول مالیات معوقه و افزودن به درآمد دولت بر توسعه کشاورزی و تجارت نیز افزود، از اسراف و تبذیرها جلوگیری می*کرد.
در گماشتن افراد صالح و صدیق بر سر کارها و طرد اشخاص نالایق اهتمام بسیار می*نمود. با متحداشکل کردن سپاه ایران – کارخانه اسلحه سازی در ایران تأسیس کرد که روزانه ۱۰۰۰ تفنگ می*ساخت.
در بسط فرهنگ و استخدام استادان خارجی دقت بسیار می*کرد و برای استخدام استادان شرایط خاصی وضع نمود. در چاپ و انتشار کتب و تأسیس روزنامه وقایع اتفاقیه کوشش بسیار نمود.
اقدامات انقلابی و ملی امیرکبیر سبب شد که گروهی سود*جو، بنای تحریک نسبت به وی بگذارند تا جایی که فرمان عزل و قتل امیر کبیر را از ناصرالدین شاه گرفتند او را در حمام فین کاشان و در ربیع الاوّل سال ۱۲۶۸ توسّط حاجی علی خان حاجب الدوله کشتند. البته وی با نقشه ی مهد علیا به قتل رسید