پرديسهاي هخامنشي

[kuruš]

[FONT=Vazir, times, serif]كوروش اولين كسي بود كه درختكاري رديفي منظم (به سان نظم نظامي) را دستور داد. به دست خود، زيباترين درخت را مدالهايي جواهر نشان بخشيد. جايزه كشاورزي داد. جشن درختكاري معمول داشت.كشور ايران ايجاد يك حكومت مركزي و تشكيل شاهنشاهي را به هخامنشيها مديون است. كوروش و داريوش بزرگ (٥٢١-٤٨٦) براي نخستينبار در تاريخ جهان شاهنشاهي وسيعي به وجود آوردند كه با تصرف بينالنهرين و سوريه و مصر و آسياي كوچك و شهرها وجزاير يوناني و قسمتي ازهندوستان و ضميمه كردن آنها به كشورخودشامل تمام تمدنهاي كهن گرديد. مهمترين ابنيه اين دوران كاخهاي شاهنشاهان است. تاريخ ساختمان كاخها ازابتداي قرن هفتم پيش از ميلاد شروع ميشود. ساختمان ابنيه تخت جمشيد در مدت سلطنت داريوش اول، خشايارشاه، واردشير اول به سرعت پيش ميرفت. درسطح وسيع مرودشت درشهرشاهي، كاخ منزلگاه خشايار شاه يافت شده است. كاخ مزبور در باغي بزرگ واقع شده كه از جانب جنوب و باختر محدود به باروي شهر بوده است. استخر وسيعي در آن بود كه جدارهاي سنگي آن همانند پايههاي بارو ساخته شدهاند. تا ساليان اخير هنوز هم اعتقاد بر اين است كه، طرحها و نقوش فرشها با تصوير جشنها در باغ و بوستانهاي دوره صفويه در قرن ١٦ درايران بيانگر نمادي كامل از باغهاي ازمنههاي پيشين در اين مرز و بوم ميباشد. با بررسي ظواهر موجود در فرشهاي مزبور، چنين استنباط ميشود كه باغهاي دوران صفويه شامل عناصري از قبيل آبراهههاي آشكار و فراوان، قطعهبنديهايش در مسير باغ، و يك عمارت در بخش مركز باغ بوده است. عمارت مركزي در باغهاي دوران صفويه، حاوي خصوصيات بارزي بودهاند. از جمله اينكه همواره در مقابل عمارت مركزي استخري مستطيل شكل ميساختند كه اين استخر در امتداد محور بلند طرح جاي داشته است. حتي پيچيدهترين طرحها مربوط به باغهاي آن دوران از شكل پايه، منحصر به فرد تبعيت ميكرده است. در حقيقت آن چهارچوب تصويري پايه امروزه به نام(چهارباغ) و يا باغهايي با تقسيمات جهارگانه (مضرب ٤) شناخته ميشود. در بيان تحقيقات باستانشناسي در مورد شكل اوليه تركيبات تشكيلدهندة باغهاي ايراني، سنديت وجود تصوير پايهاي چهارباغ به عنوان ويژگي اصلي باغهاي آن دوران آشكار ميشود. در حقيقت براساس فعاليتهاي حفاري و باستانشناسي صورت گرفته در پاسارگاد (پايتخت كوروش كبير، ٥٥٩-٥٣٠ پيش از ميلاد، مؤسس سلسله هخامنشيان) اين واقعيت محرز گرديد كه ريشه طرحهاي باغهاي ايراني پانصد سال پيش نبوده است بلكه سابقه آن به دو هزار و پانصد سال باز ميگردد. در طرحهاي دوران هخامنشي، روش جانمايي محور مركزي نخستين باغهاي ساخته شده به دستور كوروش بدين نحو بوده كه آن را در امتداد تخت سلطنت كوروش بدين نحو بوده كه آن را درامتداد تخت سلطنت كوروش در ايوان مركزي قرار ميدادند . در واقع با اين روش، محور بصري و مركزي معبر اصلي با نيروي بالقوه سلطنت آميخته ميشد. با توجه به اراضي بسيار وسيع و خشك در سرزمين ايران، ايرانيان نيازي دائمي به سيستمهاي نگهداري آب (ساخته دست انسان) را تشخيص داده بودند. نخستين سيستمهاي آبياري شناخته شده توسط آبراههها مربوط به بخشهاي پيرامون كوههاي زاگرس ميباشد. حفاريهاي انجام شده در چغامامي بيانگر اين واقعيت است كه ايرانيان در نيمه اول هزاره پيش از ميلاد از سيستم آبياري به كمك نيروي باد براي آبياري اراضي واقع دردامنههاي غربي زاگرس استفاده ميكردند. در عين حال استفاده از روشهايي چون حفر قنات يا آبراهههاي افقي و يا كانالكشي از كنار رودخانه اصلي براي آبياري به حدود٥٠٠٠ سال قبل از ميلاد تخمين زده شده است. البته تاكنون هيچ دليلي مبني بر وجود سيستمهاي آبياري مشابه آنچه كه ذكر شد در بخش شرقي كوههاي زاگرس بدست نيامده ولي بروز اين ابداعات بدون شك مربوط به همين خطه و در زماني كه ذكر شد، بوده است. ابداع سيستمهاي كنترل آبياري به عنوان شاخص بسيار ارزشمندي در دورة هخامنشيان (٣٣٠-٥٥٠ پيش از ميلاد) قلمداد ميشود. (اواخر قرن ٦ تا اواخر قرن ٥ قبل از ميلاد)، هخامنشيان تسلط خويش را بر سيستمهاي آبياري با ساخت آبراهههايي سنگفرش شده و ساير سازههاي آبي و آبرساني پيچيده در مرودشت و دشتهاي وسيع پرسپوليس بهمنصه ظهور رساندند.