پسوندها

[baroon]

ستان؛

پسوند مکان است:
بوستان، هنرستان، ترکستان، هندوستان


نکـته:
در دو کلمه ی تابستان و زمستان دال بر زمان می کند.

 

[baroon]

ســیر؛

پسوند مکان است:
گرمسیر، سردسیر

 

[baroon]

ــِ ش؛

پسوندی است که معمولاً در آخر بن مضارع می آید و اسم مصدر می سازد:
خورش، برش، روش

معادل قدیم این پسوند «ــِ شت» و «ــِ شن» است:
کُنشت، خورشت، بُرِشت، رَوِشن، کُنِشن

 

[baroon]

ــَک؛

بیشتر در موارد زیر به کارمیرود:

الف) برای تصغیر اسم:
مرغک، شاخک، تشتک


ب) برای تقلیل و تدریج در قید:
کم کمک، نرم نرمک، نم نمک


ج) برای تقلیل در صفت:
دلخوش کنک، گول زنک، یتیم شاد کنک


د) برای تحقیر و توهین:
شاعرک، فیلسوفک، مردمک


ه) برای تحبیب و ترحّم:
دلبرک، طفلک، حیوانک


و) برای تشبیه:
عروسک،شکلک، مخملک، چنگک


ز) برای نسبت:
ناخنک، دم پختک، سنگک


ح) برای ساختن اسم آلت:
غلتک


ط) برای ساختن اسم از صفت:
سرخک، زردک، دُم جنبانک، گرمک

 

[baroon]

کده؛

پسوند مکان است:
میکده، دانشکده، هنرکده، آتشکده

 

[baroon]

ـکه؛

ـک + ـه : پسوند تحقیر و توهین است:
مردکه، زنکه
[در بعضی لهجه ها مرتیکه و زنیکه]

 

[baroon]

کی؛

پسوندی است که در تداول عامّه صفت و قی می سازد:
یواشکی، زورکی، دزدکی

 

[baroon]

گار؛

سه گونه است:

الف)
پسوند فاعلی در آخر بن فعل:
آفریدگار، پرهیزگار، آموزگار، پروردگار

ب) پسوند نسبت در آخر اسم:
کامگار، یادگار، روزگار

ج) پسوند لیاقت در آخر بن ماضی:
ماندگار

 

[baroon]

گان؛

در آخر اسم یا صفت شمارشی می آید و نسبت را می رساند:
مهرگان، خدایگان، دهگان، بازارگان(بازرگان)

 

[baroon]

گانه؛

پسوند نسبت است که در آخر صفت های بیانی و شمارشی و مبهم می آید:
جداگانه، دوگانه، سه گانه، دهگانه، چندگانه

 

[baroon]

گانی؛

پسوند نسبت است:
خدایگانی

 

[baroon]

گاه؛

پسوند زمان و مکان است:
توقّفگاه، تعمیرگاه، دانشگاه، آزمایشگاه، صبح گاه، سحرگاه

 

[baroon]

گر؛

دو گونه است:

الف) پسوند صفت فاعلای و مبالغه:
حیله گر، دادگر، ستمگر

ب) پسوند شغلی:
رفتگر، مسگر، کفشگر، رویگر، شیشه گر

 

[baroon]

گین؛

پسوند مبالغه است و صفت می سازد:
خشمگین، شرمگین، آزرمگین، غمگین

 

[baroon]

لاخ؛

پسوند مکان و کثرت است:
سنگلاخ، دیولاخ، رودلاخ، آتشلاخ

 

[baroon]

ــُ م ؛

پسوند صفت شمارشی ترتیبی و صفت پرسشی است:
دوّم = دو + ـُ م
سوّم = سه + ـُ م
چهارم و ....
چندم = چند + ـُ م

 

[baroon]

مان؛

در موارد زیر به کار می رود:

الف) پسوند نسبت است در آخر صفت:
شادمان

ب) پسوند نسبت درآخر اسم:
دودمان

ج) پسوند سازنده ی اسم از بن مضارع:
زایمان، سازمان

د) پسوند سازنده ی اسم ذات از بن ماضی:
ساختمان

 

[baroon]

مند؛

پسوند صفت و دارندگی و مبالغه است:
دانشمند، هوشمند، ارجمند، خردمند، سودمند، هنرمند

 

[baroon]

ــُ مین؛

پسوند صفت شمارشی ترتیبی و صفت پرسشی است:
دوّمین، سوّمین، چهارمین، ...، چندمین، کدامین

 

[baroon]

نا؛

از صفت اسم می سازد؛
تنگ + نا = تنگنا
فراخ + نا = فراخنا