تا كنون قديمي ترين كتيبه از خطّ ميخي پارسي باستان كه كشف شده لوحة زرين آريارمن (حدود590-640 ق.م) جد اعلاي داريوش كبير است كه بر حسب اتّفاق در سال 1299 شمسي مطابق 1920 ميلادي در همدان بدست آمده و متعلق به موزة برلين مي باشد .
يازده سطر خط ميخي پارسي روي اين لوحه نقر گرديده است هر چند يازدهمين سطر مفقود شده ولي معلوم است چه عبارتي در آن نوشته شده است .در همان سال لوح زرين ديگري داراي چهارده سطر خط به نام ارشام پسر و جانشين آريارمن در همدان بدست آمد و گويا در مجموعه عتيقات آقاي مارسل ويدل موجود است.
بعضي از محققين و باستان شناسان معتقدند كه اين لوحه و لوحة زرين ارشام و بسياري نفائس و اسناد شاهان سلف را كوروش كبير پس از فتح همدان از فارس بدآنجا منتقل كرد تا در خزانه و كاخ سلطنتي آنجا نگاهداري شود.
بعضي از دانشمندان در اصالت و اعتبار اين دو لوحه ترديد كرده تصّور نموده اند كه متعلق به زمان اردشير دوم هخامنشي ( 359-407 ق.م ) است و اين پادشاه دستور داده تا اين دو لوح را به نام پادشاهان سابق درست كنند ، زيرا چنانچه كوروش كبير ، ارشام را از سلطنت خلع كرده بود برادر كوچك اردشير دوم كه نيز اسم كوروش داشت بر عليه برادر خود قيام كرده مي خواست او را هم از مقام سلطنتي اخراج كند پس گويا اردشير براي تأييد و تثبيت حق شاهانة ارشام و آ ريارمن كه از نياكان او بودند چنين لوحه هائي بوجود آورد . ولي بدلائل زير بايد اين تصّور را ، بي اساس دانست .
1. اين دو لوح فقط بزبان پارسي باستان نقر گرديده ، در صورتيكه لوحه هاي زرين و سيمين بنام داريوش كبير ترجمه هائي به زبانهاي عيلامي و بابلي هم دارند ، زيرا در زمان او سلطة پادشاهان پارس شامل آن سرزمينها شده بود ، پس بايد انتظار كشيد كه لوحه هاي شهرياران قبل از داريوش فاقد چنين ترجمه هائي باشد.
2. اين دو لوح از خوبي سرزمين پارس و مردمان و اسبان آن تعريف مي كنند و به غير از داريوش كبير كه نوة ارشام و نبيرة آريارمن بود و واضحاً عباراتي از كتيبه هاي نياكان خود نقل مي نمايد هيچ يك از سلاطين بعدي چنين تعريفي نكرده اند زيرا سرزمين پارس با تمام هخامنش قسمت قليلي از آن اراضي وسيعي بود كه بعداً نصيب پادشاهان هخامنشي گرديد و هر قسمت آن امپراطوري بزرگ شكوه و زيبايي مخصوص خود داشته .
3. در هر دو لوح چون كلمه « اورمزدا » را در حالت اضافه مي نوشتند فقط هجاي h ( هُ ) را علامت آن حالت دانستند چنانكه سراسر كتيبة بزرگ داريوش كبير در بيستون همان روش معمول است در صورتيكه در اكثر كتيبه هاي بعدي و مخصوصاً در كتيبه هاي اردشير دوم چون ميخواستند كلمة اورمزدا را در حالت اضافه بنويسند ha ( ها ) را به عوض h ( هُ ) تنها به آن كلمه مي چسباندند و اين خود دليل قدمت اين دو لوح است .
4. نه در لوحة آريارمن و نه در لوحة ارشام و نه در كتيبة بيستون هيچ كدام اين چهار علامت نموداري Q ( شاه ) W ( اورمزدا ) $ ( كشور ) e ( زمين ) استعمال نشده است . در صورتيكه در كتيبه هاي پادشاهان متأخر هخامنشي مخصوصاً اردشير دوم چند مرتبه اين چهار علامت در كتيبه هايشان بكار برده شده است .
اين کتيبه معروف به Am H مي باشد و از آريارمن - همدان گرفته شده است .
ترجمه کتيبه به فارسي به نقل از « فرمانهاي شاهنشاهان هخامنشي ، رلف نارمن شارپ »
آريارمن شاه بزرگ شاه شاهان شاه در پارس پسر چيش پيش شاه نوةهخامنش . آريارمن شاه گويد : اين كشور پارس كه من دارم داراي اسبان خوب و مردان خوب ( است ) خداي بزرگ اهورمزدا ( آنرا ) بمن عطا فرمود.بخواست اهورمزدا من شاه در اين كشور هستم . آريارمن شاه گويد : اهورمزدا بمن ياري ارزاني فرمايد .
منبع ویکیپدیا
يازده سطر خط ميخي پارسي روي اين لوحه نقر گرديده است هر چند يازدهمين سطر مفقود شده ولي معلوم است چه عبارتي در آن نوشته شده است .در همان سال لوح زرين ديگري داراي چهارده سطر خط به نام ارشام پسر و جانشين آريارمن در همدان بدست آمد و گويا در مجموعه عتيقات آقاي مارسل ويدل موجود است.
بعضي از محققين و باستان شناسان معتقدند كه اين لوحه و لوحة زرين ارشام و بسياري نفائس و اسناد شاهان سلف را كوروش كبير پس از فتح همدان از فارس بدآنجا منتقل كرد تا در خزانه و كاخ سلطنتي آنجا نگاهداري شود.
بعضي از دانشمندان در اصالت و اعتبار اين دو لوحه ترديد كرده تصّور نموده اند كه متعلق به زمان اردشير دوم هخامنشي ( 359-407 ق.م ) است و اين پادشاه دستور داده تا اين دو لوح را به نام پادشاهان سابق درست كنند ، زيرا چنانچه كوروش كبير ، ارشام را از سلطنت خلع كرده بود برادر كوچك اردشير دوم كه نيز اسم كوروش داشت بر عليه برادر خود قيام كرده مي خواست او را هم از مقام سلطنتي اخراج كند پس گويا اردشير براي تأييد و تثبيت حق شاهانة ارشام و آ ريارمن كه از نياكان او بودند چنين لوحه هائي بوجود آورد . ولي بدلائل زير بايد اين تصّور را ، بي اساس دانست .
1. اين دو لوح فقط بزبان پارسي باستان نقر گرديده ، در صورتيكه لوحه هاي زرين و سيمين بنام داريوش كبير ترجمه هائي به زبانهاي عيلامي و بابلي هم دارند ، زيرا در زمان او سلطة پادشاهان پارس شامل آن سرزمينها شده بود ، پس بايد انتظار كشيد كه لوحه هاي شهرياران قبل از داريوش فاقد چنين ترجمه هائي باشد.
2. اين دو لوح از خوبي سرزمين پارس و مردمان و اسبان آن تعريف مي كنند و به غير از داريوش كبير كه نوة ارشام و نبيرة آريارمن بود و واضحاً عباراتي از كتيبه هاي نياكان خود نقل مي نمايد هيچ يك از سلاطين بعدي چنين تعريفي نكرده اند زيرا سرزمين پارس با تمام هخامنش قسمت قليلي از آن اراضي وسيعي بود كه بعداً نصيب پادشاهان هخامنشي گرديد و هر قسمت آن امپراطوري بزرگ شكوه و زيبايي مخصوص خود داشته .
3. در هر دو لوح چون كلمه « اورمزدا » را در حالت اضافه مي نوشتند فقط هجاي h ( هُ ) را علامت آن حالت دانستند چنانكه سراسر كتيبة بزرگ داريوش كبير در بيستون همان روش معمول است در صورتيكه در اكثر كتيبه هاي بعدي و مخصوصاً در كتيبه هاي اردشير دوم چون ميخواستند كلمة اورمزدا را در حالت اضافه بنويسند ha ( ها ) را به عوض h ( هُ ) تنها به آن كلمه مي چسباندند و اين خود دليل قدمت اين دو لوح است .
4. نه در لوحة آريارمن و نه در لوحة ارشام و نه در كتيبة بيستون هيچ كدام اين چهار علامت نموداري Q ( شاه ) W ( اورمزدا ) $ ( كشور ) e ( زمين ) استعمال نشده است . در صورتيكه در كتيبه هاي پادشاهان متأخر هخامنشي مخصوصاً اردشير دوم چند مرتبه اين چهار علامت در كتيبه هايشان بكار برده شده است .
اين کتيبه معروف به Am H مي باشد و از آريارمن - همدان گرفته شده است .
ترجمه کتيبه به فارسي به نقل از « فرمانهاي شاهنشاهان هخامنشي ، رلف نارمن شارپ »
آريارمن شاه بزرگ شاه شاهان شاه در پارس پسر چيش پيش شاه نوةهخامنش . آريارمن شاه گويد : اين كشور پارس كه من دارم داراي اسبان خوب و مردان خوب ( است ) خداي بزرگ اهورمزدا ( آنرا ) بمن عطا فرمود.بخواست اهورمزدا من شاه در اين كشور هستم . آريارمن شاه گويد : اهورمزدا بمن ياري ارزاني فرمايد .
منبع ویکیپدیا