آثار باستانی و مناطق گردشگری و طبیعی استان فارس

[Nicol]

او ادامه مي دهد: «تخت جمشيد از منظر مهندسي، سازه‌اي پيوسته، نرم و با عملكرد بسيار مناسب در مقابل بارهاي زلزله و دفع رطوبت است. سازه باربر آن فقط از دو نوع مصالح، يعني سنگ معدني آهكي و برحسب مورد، ماسه‌سنگ (در مكان‌هايي خاص) و بست‌هاي فلزي ساخته شده است. هم‌چنين ابتكار اصلي، در طرح اتصالات اصطكاكي بدون ملات است. علاوه بر اين، ديوارهاي داخلي خشتي هستند و در شرايط زلزله درون قاب‌هاي سنگي محبوس شده‌اند.»
اين در حالي است که ديوارهاي باربر و برشي تخت جمشيد، خشتي و بسيار قطور ساخته شده اند و بين كلاف‌هاي سنگي مانند قاب‌هاي سردرها قفل و بست شده‌اند، اما اين ديوارها براثر فرسايش و تخريب به خاك رس تبديل شده و با گذر زمان و ايجاد مواد ارگانيك مانند ريشه گياهان، آلاينده‌هاي محيطي (خاك‌هاي آلوده) در معرض آسيب جدي قرار دارند.

شاه کرمي مي گويد: «سيستم حفاظتي طراحي‌شده در بخش شمالي ديوار تخت جمشيد، در سمت چپ پلكان از كار افتاده و اين ناحيه در شرايط بسيار بدي است. البته فرسايش در ديوار سمت چپ به‌علت خاك‌هاي رس روي صفه بسيار شديدتر و بحراني‌تر از سمت راست است، يعني سيستم حفاظتي سمت راست پلكان هنوز فعال است. هم‌چنين سنگ‌هاي ديوار، آهكي است و فرسايش شيميايي، هيدرولوژيكي، حرارتي و مكانيكي (تنش زياد) سبب شده است كه در سه محل از ديوار سمت چپ شرايط بحراني به‌وجود آيد.»

اين متخصص سازه، ژئوتكنيك و مدل‌سازي ادامه مي دهد: «در اين راستا، دو موضوع اورژانسي را بايد در نظر گرفت و به آنها عمل كرد؛ نخست اين‌كه بايد به فكر راه‌اندازي و مرمت مهندسي حفاظت از صفه در سمت چپ پلكان بود، يعني سيستم هوادهي درون صفه (گربه‌روها) دوباره بايد احيا و آلاينده‌هاي روي صفه (خاك‌هاي رس با بقاياي بيولوژيكي) منتقل شود. ديگر اين‌كه استحكام‌بخشي و مرمت سه نقطه از ديوار سمت چپ پله‌ها كه حالت بحراني دارد و احتمال ريزش آنها در كوچك‌ترين زلزله وجود دارد، بايد در اولويت قرار گيرد.»

 

[Nicol]

دردسرهای تازه تخت جمشید

بعد از رشد گلسنگ ها و آسیب پذیری بنای تخت جمشید در مقابل زلزله، این بار نوبت دوده های آتش است که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران را تهدید کند.


این روزها دودگرفتگی تخت جمشید، مهم ترین دغدغه ای است که دوستداران میراث تاریخی کشور را نگران می کند. این دوده ها که در اثر سوزاندن ساقه های گندم در زمین های کشاورزی اطراف تخت جمشید به وجود آمده اند، تهدیدی جدی علیه جاذبه های بصری تخت جمشید به شمار می رود که به مرور زمان تمیز کردن سنگهای محوطه را دچار مشکل خواهد کرد.
مهدی رهبر، از اساتید باستان شناسی در این باره می گوید: «این دوده ها فضای نامناسب و زشتی را برای گردشگران در مواقعی از سال ایجاد می کنند. بنابراین اگر سازمان میراث فرهنگی امکان جلوگیری از سوختن ساقه های گندم در زمین های کشاورزی را ندارد، مقامات دولتی می توانند چاره ای بیندیشد.»

شرایط بخش‌هایی از دیوار ورودی پله‌های تخت جمشید چنان بحرانی است كه با كوچك‌ترین زلزله، احتمال ریزش آنها وجود دارد. در قسمت چپ پله‌های ورودی تخت جمشید، تعدادی از سنگ‌های دیوار دچار هوازدگی شدید شده و علاوه بر پوسیدگی، ترك‌هایی در 3 نقطه از دیوار به‌وجود آمده است​

این در حالی است که چندی پیش، سیدعبدالعظیم امیرشاه‌كرمی، مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به قرار داشتن تخت جمشید روی 2 گسل زمین‌لرزه می گوید: «ممكن است با كمترین لرزش زمین، بخش‌هایی از تخت جمشید دچار ریزش شود.»
این عضو هیات علمی دانشگاه امیركبیر و متخصص ژئوتكنیك سازه و هیدرولیك، ادامه می دهد: «شرایط بخش‌هایی از دیوار ورودی پله‌های تخت جمشید چنان بحرانی است كه با كوچك‌ترین زلزله، احتمال ریزش آنها وجود دارد. در قسمت چپ پله‌های ورودی تخت جمشید، تعدادی از سنگ‌های دیوار دچار هوازدگی شدید شده و علاوه بر پوسیدگی، ترك‌هایی در 3 نقطه از دیوار به‌وجود آمده است. به همین دلیل، استحكام‌بخشی و مرمت این نقاط كه حالت بحرانی دارد، باید در اولویت قرار گیرد.»

او مهم‌ترین بخش در خطر تخت جمشید ار دیواری می داند كه صفه، پشت و درون آن قرار گرفته است و می گوید: «شیب دامنه و احتمال اختلاف نشست، رطوبت زمین و داخل صفه و تبخیر از سطح دیوار به ‌علت خشكی هوا و وزش باد از دیگر عواملی هستند كه دست به دست هم می‌دهند تا این یادمان تاریخی در معرض آسیب بیشتر قرار گیرد.»
علاوه براین، وجود گل‌سنگ‌هایی كه می‌تواند روی دیوارهای این بنای تاریخی بنشیند و آرام‌آرام آن را به بستر مرگ بكشاند، خطر دیگری هستند که تخت جمشید را تهدید می کنند.

شیب دامنه و احتمال اختلاف نشست، رطوبت زمین و داخل صفه و تبخیر از سطح دیوار به ‌علت خشكی هوا و وزش باد از دیگر عواملی هستند كه دست به دست هم می‌دهند تا این یادمان تاریخی در معرض آسیب بیشتر قرار گیرد​

پریسا محمدی، میكروبیولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا در همین رابطه می‌گوید: «گل‌سنگ موجودی متشكل از قارچ و جلبك است كه با سرعت بسیار كم رشد می‌كند و می‌تواند در زیستگاه‌های نامناسب مثل كویر و نواحی قطب جنوب زنده بماند. بسیاری از گونه‌های این گیاه روی سنگ‌ها می‌رویند و مواد معدنی آنها را جذب می‌كنند كه در نتیجه‌ فعل و انفعال گل‌سنگ، سنگ‌ها می‌شكنند و به خاك تبدیل می‌شوند. در همین حال نیز بنا بر عقیده تعدادی دیگر از كارشناسان و آن گونه كه نتیجه برخی پژوهش‌ها در این زمینه نشان می‌دهد، نمی‌شود گل‌سنگ‌ها را به طور كامل از روی آثار تاریخی برداشت و آن را از بین برد بلكه تنها می‌توان رشد آنها را متوقف كرد، به همین دلیل باید براساس نوع و مدل هر گل‌سنگی برای برداشتن آن اقدام كرد.»

 

[Nicol]

جاده ای با عطر ادویه!

بقایایی از جاده‌ای تاریخی 400 ساله در شهرستان جهرم وجود دارد كه اهالی منطقه آن را جاده ادویه می‌نامند. نام عجیبی که دلیل ساده ای برای سر زبان ها چرخیدن دارد! این راه سنگی، سال ها پیش برای حمل و نقل محصولاتی مثل ادویه مورد استفاده قرار می گرفت که از هندوستان به فارس وارد می شد و جالب این که آنقدر رونق و اهمیت داشت که تقریبا به اندازه جاده ابریشم شناخته شده بود؛ با این تفاوت که ابریشم از چین می آمد و ادویه از هند.

این راه كوهستانی كه یكی از شاهكارهای مهندسی راهسازی است از جاده‌های مرتبط به جاده ابریشم است كه در دل كوه ساخته شده و جهرم را به لار متصل می‌كند.

اگر سری به جاده ادویه بزنید می بینید که هنوز قسمتی از سنگ فرش‌های این جاده تاریخی سالم مانده است و در گوشه و کنار آن هنوز می توان بقایای آثاری تاریخی را دید مثل بقایای یك آب انبار تاریخی که روی یکی از کوه های این جاده به چشم می خورد. عده ای از كارشناسان تاریخی هم معتقدند که در دوره صفوی پلی در این منطقه ساخته شده كه متاسفانه هم اكنون اثری از این پل وجود ندارد.

 

[Nicol]

راه ادویه، در کوه البرز که در جنوب شهر جهرم واقع است ساخته شده و در ادامه مسیر خود از لار به سمت خراسان بزرگ (از شمال افغانستان امروزی تا قوچان و طوس) می رود.

شاردن یکی از سیاحانی بود که در سال 1059 هجری شمسی از جاده ادویه عبور كرد و در سفرنامه خود از این جاده یاد کرد. او نوشته است: «در كوه البرز به عنوان سخت ترین و خطرناكترین كوهی كه در ایران وجود دارد جاده‌ای سنگ فرش شده با عرض بیش از چهار قدم تنها مسیر عبوری از این كوه است. در قله این كوه سه آب انبار وجود دارد كه به دلیل خشكسالی بدون آب هستند.»

 

[Nicol]

راه ادویه با تمام جاذبه هایی که دارد، در فهرست میراث فرهنگی کشور جایی پیدا نکرده است. دو سال پیش اعضای انجمن میراث فرهنگی جهرم در خواست كتبی خود را مبنی بر شناسایی و حتی ثبت این اثر تاریخی به مسوولان میراث فرهنگی ارائه كردند اما متاسفانه تاكنون پاسخی از سوی آنها دریافت نشد.
برای دیدن جاده ادویه باید به 6 کیلومتری جهرم سفر کنید که قدمت آن به بیش از 400 سال می رسد.

 

[Nicol]

گنجینه پنهان کازرون

سفر به کازرون، سفر به قلب تاریخ است. جایی که میراث کهنه کشور .... .... مقابلتان جان می گیرد و شما را به روزگار تمدن های اولیه می برد. روستای دوان در 12 کیلومتری شمال شرقی کازرون، اگرچه به اندازه دیگر مناطق این شهر شناخته شده نیست، اما فرصت خوبی را به شما می دهد تا گنجینه های ناشناخته ای از تاریخ ایران را ببینید. روستایی کوهستانی که طبیعت آن چیزی کم از تاریخ بلندش ندارد.

دوان را به نام ماسوله فارس می شناسند. کوهستانی بودن این روستا و شکل گیری خانه ها بر دامنه کوه، منظره ای شبیه آنچه در اورامان و ماسوله می بینید، به وجود آورده است.
اما ویژگی عجیب دوان وجود گورستان‌های متعددی است که گوشه گوشه آن را پر کرده اند. دوان یا به قول مردم محلی، «دوون» برخلاف عرف روستاهای ایران که تنها یک گورستان در ورودی یاخروجی شان دارند، چندین و چند گورستان دارد که عمر بعضی از آنها به صدها سال قبل می رسد.

اما علاوه بر وجود گورستان‌های متعدد، ته ستون‌های تاریخی و یک بنای احتمالا ساسانی در داخل روستا به چشم می خورد که وقتی آنها را کنار کتیبه‌هایی به خط کوفی و قلعهٔ دختر این روستا بگذارید، می توانید چهره روستا را با تاریخ ایران باستان پیوند دهید.

 

[Nicol]

تقریبا در اکثر کتاب‌هایی که پیرامون جغرافیا و تاریخ کلی شهرستان کازرون منتشر شده نامی از این روستا آمده‌است.
دوان از قدیمی ‌ترین دهکده‌های ایران است که به دلیل نزدیکی به شیراز، بهره زیادی از آثار تاریخی برده است. این روستا از زمان اردوان شاه وجود داشته که البته تا زمان جمشید جم اهالی آن متفرق بودند و پس از آن، به درخواست جمشید دور هم جمع شدند.

 

[Nicol]

اگر گذارتان به دوان افتاد، می توانید سری به قلعه‌ دختر این روستا بزنید که به نوعی پیشانی این روستا به شمار می رود و روی ارتفاعات کوه‌های دوان و مشرف به روستا قرار دارد؛ بنایی که کمتر در متون منتشر شده از آن نام برده شده و حتی علی رغم تمام شایستگی هایش از ثبت در فهرست آثار ملی ایران نیز باز مانده‌است.

 

[Nicol]

شواهد موجود، عمر این قلعه را به دوره ساسانی نسبت می دهد اما این فرض هنوز تایید نشده و نیاز به کارشناسی دقیق سازمان میراث فرهنگی دارد. از روستای دوان راه‌های متعددی برای دسترسی به ارتفاعات بالای کوه‌ها وجود دارد. یکی از این راه‌ها که در قسمت شرقی آن واقع شده‌و مسیری مال رو است که از میان تاکستان‌های معروف این روستا عبور کرده و پس از طی مسیری حدودا سه ساعته شما را به قلعهٔ زیبای دختر روستای دوان می‌رساند. __________________

 

[Nicol]

بهشت گم شده ایران کجاست؟ به نوشته سایت میراث فرهنگی ،انبوه درختان سر به فلک کشیده،رودخانه‌های پر آب،نوای پرندگان خوش الحان در قطعه‌ای از بهشت زمینی به نام بهشت گمشده در حوالی شیراز جمع شده و علاقمندان به طبیعت را به آغوش خود فرا می‌خواند.
منطقه حفاظت شده بهشت گمشده یا تنگ بستانک، بخشی از حوزه زاگرس میانی است که در امتداد شرقی رشته کوه دنا واقع شده است.

این منطقه از مناطق عمده گردشگری طبیعی استان فارس محسوب می‌شود، دربرگیرنده پدیده‌های کم نظیر و منحصر به فرد طبیعی بسیار است.
این منطقه دیدنی که زیبایی انبوه درختان و پرآبی رودخانه‌هایش چشم هر بیننده را می‌نوازد و میهمانان را به تحسین و تکریم آفرینش گر هستی وا می دارد از جمله مناطق حفاظت شده استان فارس است.

انبوه درختان در منطقه بهشت گمشده در پاره‌ای ازمناطق چنان پنجه در پنجه هم انداخته‌د و سقفی از نوازش بر سر رهگذران و گردشگران ساخته که به سختی می توان درخشش آفتاب را از میان شاخ و برگ درختان دید.

در این منطقه زیباو دیدنی آنچه به چشم می‌آید سبزی و زیبایی مناظر شگرف و آنچه به گوش می‌رسد صدای نوازشگر آب و نغمه پردازی پرندگان و آنچه احساس می شود طراوت و سرزندگی است.

یکی از ویژگی‌های این پدیده طبیعی بستر سنگی کف دره است که رویشگاه درختان چنار، گردو و گیاهان سایه پسند است.
این درختان درفضای کم نور تنگ بستانک برای دسترسی به نور،دررقابت هستند و قامت بلند و تاج پوشش به هم پیوسته‌ای دارند.

پوشش گیاهی منطقه تنگ بستانک شامل دو جامعه پسته و بادام و جامعه بلوط است ودرختان و درختچه‌هایی از قبیل کیکم،زرشک،شیرخشت،بنه،چنار و گیاهان مرتعی از قبیل خارشتر،شیرین بیان،درمنه،گون و گرامینه را دارا می‌باشد.

پستانداران منطقه ، کل و بز،خرس قهوه‌ای،سمور،گرگ،روباه،ش� �ال ،کفتار و خرگوش هستند و پرندگان منطقه شامل کبک ، تیهو، کبوتر، فاخته، خروس کولی، دارکوب ، عقاب و لاشخور است.

 

[Nicol]

شگفتی های پارسه در سال 518 پیش از میلاد، تعداد زیادی از با تجربه ترین مهندسان، معماران و هنرمندان از چهار گوشه عالم فرا خوانده شدند تا با مشارکت و هم اندیشی، اولین بنایی را برپا سازند که بتواند هزاران سال نمادی از وحدت جهانی و صلح و برابری باشد.

ایرانیان در قرن ششم پیش از میلاد در سایه رهبری كورش بزرگ و در دوران حكومت داریوش بزرگ موفق به تشكیل یك دولت جهانی شدند كه از رود دانوب در اروپا تا دریای آرال در آسیای مركزی و از اقیانوس هند و رود سند تا حبشه و لیبی گسترش داشت. در واقع آنان بر نیمی از دنیای آن روز فرمان می راندند و آنرا اداره می کردند.

 

[Nicol]

در سال 518 پیش از میلاد داریوش فرمان به ساخت كوشك شاهانه‌ایی در سرزمین فارس داد و سرانجام بناهای باشكوه و شگفت انگیز تخت جمشید بر صخره بزرگی در كوه مهر، در مرودشت ساخته شد.

ساخت تخت جمشید در دوران حکومت داریوش، پسرش خشیارشا و پسرزاده‌اش اردشیر یكم ادامه داشت و هر یک از آنان بخش هایی را به مجموعه افزودند. اما در واقع ساخت وساز تخت جمشید تا 188 سال، یعنی پایان حکومت هخامنشیان در 330 پیش از میلاد ادامه داشت و هیچگاه به پایان نرسید. از آن دوران کاخ نیمه تمامی در تخت جمشید وجود دارد که مشخص است فرصت نکرده اند به پایان برسانند.

 

[Nicol]

تخت جمشید مملو از شگفتی و فرهنگ درخشان مردمانی است که حتی خرابه و ویرانه های آن امروز پس از گذشت 2500 سال مورد تحسین هر بیننده ایرانی و غیر ایرانی قرار می گیرد. به راستی راز این جاودانگی در چیست؟

1. تا کنون بیش از 30 هزار گل نبشته از کاوش های تخت جمشید به دست آمده که از نظر ابعاد و متن کوچک و مختصر هستند اما به لحاظ محتوا از با ارزش ترین اسناد دوران هخامنشی به شمار می روند. بر اساس این گل نبشته ها که در حال حاضر اکثر آنها در آمریکا نگهداری می شوند، مشخص گردیده که در دوران فعالیت تخت جمشید، به کارگران دستمزد پرداخت می شده، حقوق زن و مرد برابر بوده، زنان می توانستند کار کنند و یا کار نیمه وقت اختیار نمایند، زنان از حق ارث برابر برخوردار بودند، مادران از حقوق زایمان و کودکان از حمایت های اجتماعی بهره مند می گشتند. این همه تامین اجتماعی که به قول خانم پروفسور کخ حتی امروزه در کشوری مانند آلمان هم بطور کامل انجام نمی شود، برای 500 سال پیش از میلاد به معجزه می ماند. بی شک گل نبشته های اداری، سندی قطعی و بی چون و چرا از نظام اداری و اجتماعی دوران هخامنشيان هستند.

2. آپادانا یا تالار ستون دار، کاخی است که بیش از ده هزار متر مربع وسعت دارد و در زمان باستان دارای 72 ستون بوده است. این کاخ به دلیل ارتفاع حدود 20 متری ستون ها و فاصله غیر معمول آنها از یکدیگر، جزء شاهکارهای هنر معماری دوران باستان است و دیگر نظیرش ساخته نشد. وزن هریک از ستون ها 90 تن بوده و بر فراز آنها سر ستون های گاو دو سر و یا شیر دو سر که هر کدام بیش از 1.5 تن وزن داشت قرار می گرفت.

 

[Nicol]

3. آپادانا دارای دو جفت پلکان دو طرفی در سمت شمال و شرق است که طول هر یک از دیواره های آن 81 متر است. بر روی این دیواره های سنگی، صفی از سربازان، بزرگان کشوری و 23 قوم هدیه آور از ایران بزرگ را حک کرده اند. در مرکز این پلکان ها نقشی از پادشاه قرار داشته که در یک دست عصایی به نشانه پادشاهی دارد و در دست دیگر گل نیلوفری را به نشانه صلح و دوستی تقدیم هدیه آوران می نماید.

 

[Nicol]

4. در تخت جمشید بیش از 3000 نقش برجسته و تندیس وجود دارد که بی شک بسیاری از آنها الهام گرفته از هنر میان رودان و آشور است اما بر خلاف آنها حتی یک مورد یافت نمی شود که به صحنه جنگ، صف اسیران، از بین بردن دشمنان و یا قدرت نمایی پادشاه پرداخته شده باشد بلکه همواره به اتحاد و دوستی اقوام اشاره دارند.

5. یکی از شکفت انگیز ترین بخش های تخت جمشید که معمولآ هیچوقت دیده نمی شود، آبراهه های زیر زمینی آنست که بیش از 2 کیلومتر درازا دارند. هخامنشیان در برخی از قسمت ها صخره را تا 9 متر تراش داده و پائین رفته اند و در بخش هایی نیز با افزودن سنگ های غول پیکر توانسته اند به شیب مورد نظر دست یابند. آنان با روش های خاص و مهندسی خود تدابیری اندیشیده بودند که آب بدون گل و لای از کانال خارج گردد.

 

[Nicol]

6. تمام تندیس ها و نقوش حجاری شده در تخت جمشید مزین به رنگ های ملون بوده و از زیبایی می درخشیده اند. برای نمونه می توان به نقش داریوش در کاخ تچر اشاره کرد. تاج وی از طلا، ریشش از سنگ لاجورد، دستبند و گوشواره ها از سنگ های قیمتی بودند ولی امروز فقط سوراخ های محل نصب، بر نقش باقی مانده اند اما هنوز در حاشیه لباس داریوش می توان آثار نقوش بسیار ریزی را یافت که با رنگ های زیبا برجسته می شده اند.

 

[Nicol]

7. از دیگر شگفتی های بنای تخت جمشید می توان به معادن سنگ آن اشاره کرد. مهندسان و معدنکاران می توانستند با ابزارهای ساده خود سنگ هایی حتی به وزن 250 تن را از معدن استخراج و سالم به پائین کوه منتقل و پس از ایجاد طرح اولیه آنرا به تخت جمشید انتقال دهند.

 

[Nicol]

8. به نظر می رسد بزرگی و یا کوچکی سنگ برای سنگ تراشان ماهر هخامنشی تفاوتی نداشته است. آنان عطردان و گلدان هایی تراشیده اند که قطر دهانه آنها بسیار کمتر از قطر داخلی بدنه است و این گویای آنست که می‌توانستند سنگ را به صورت دورانی به گردش درآورده و با ابزار های خاص داخل آنرا تراش دهند.

 

[Nicol]

9. برای برهم نهادن پایه ستون، قلمه ستون، گل ستون، سر ستون و یا جرزهای درگاه ها هیچ نوع ملاتی بکار نمی بردند و تنها با روش خاصی دو سطح تحتانی و فوقانی سنگ را پاک تراش می کردند. این روش باعث می گردید تا ستون و درگاه ها در مقابل نیروی زلزله پایداری کنند.

 

[Nicol]

10. بر اساس متون تاریخی و کتیبه های موجود، در پیرامون تخت جمشید شهری به نام پارسه وجود داشته که هزاران نفر در آن زندگی می کردند. امروز نشانه های کمی از شهر پارسه بر سطح دشت باقی مانده است ولی کاوش گران به دنبال آنند تا این شهر را از زیر خاک های کشاورزی بیرون آورند.

11. به نظر می رسد که انتخاب کوه مهر یا رحمت برای ساخت بنای تخت جمشید، به دلیل تقدس آن بوده است. از جمله نشانه های تقدس می توان به تدفین های بسیار متنوع از ادوار گوناگون در دامنه این کوه اشاره کرد که به شکل گورهای مخروطی لاشه سنگی، گورهای حفر شده در سنگ های مکعبی و یا حفره های محل نگهداری استخوان خود نمایی می کنند.